Ευθύμης Κάλφας
Πριν από λίγες ημέρες το υπουργείο εσωτερικών έδωσε προς διαβούλευση το νομοσχέδιο με τίτλο «Κλεισθένης 1», το οποίο αναθεωρεί τον Καλλικράτη και φέρνει αλλαγές στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και στις εκλογές, εισάγοντας την απλή αναλογική.
Ποιος ήταν όμως ο Κλεισθένης στην αρχαία Ελλάδα και γιατί έδωσαν το όνομα του στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο; Παρακάτω εξηγούμε αναλυτικά:
1. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία μέχρι τότε
Ο Κλεισθένης του Αλκμεωνίδου ο Αθηναίος υπήρξε πολιτικός του 6ου αι. π.Χ., της οικογένειας των Αλκμεωνιδών, ο οποίος έθεσε τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας. Προτού αναλάβει ο Κλεισθένης στην Αθήνα δεν είχαν όλοι οι κάτοικοι της πόλης πολιτικά δικαιώματα παρά μόνο οι Αθηναίοι πολίτες, δηλαδή οι άντρες που είχαν τον έναν τουλάχιστον γονέα με καταγωγή από την Αθήνα και είχαν γεννηθεί στην Αθήνα. Τόσο οι γυναίκες, όσο και οι δούλοι αλλά και οι μέτοικοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Ο Κλεισθένης προχώρησε σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις για την εποχή παραχωρώντας το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη σε μεγάλο αριθμό μετοίκων.
2. Οι φυλές του Κλεισθένη
O Κλεισθένης, όσο στην Αθήνα υπήρχε το τυραννικό πολίτευμα, ζούσε εξόριστος. Ο ίδιος, γύρισε πίσω, όταν ο Πεισίστρατος λίγο πριν πεθάνει επέτρεψε να γυρίσουν στην Αθήνα οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Επιστρέφοντας ανέλαβε την εξουσία και προχώρησε σε πρωτοποριακές κινήσεις, χωρίζοντας τους πολίτες σε 10 νέες φυλές δίνοντάς τους ονόματα «επωνύμων» ηρώων. Διαίρεσε τις φυλές σε τριττύες, όπου κάθε φυλή είχε ένα τμήμα παράλιο, ένα αστικό και ένα μεσόγειο. Οι δήμοι ήταν υποδιαιρέσεις των τριττυών. Οι κάτοικοι ονοματίζονταν σύμφωνα με τον πατέρα τους, το όνομα του δήμου τους και της φυλής που ανήκαν. Παλιοί και νέοι κάτοικοι ισχυρού γένους ή μη, ορίσθηκαν ανεξαιρέτως όλοι ως «Αθηναίοι».
3. Οι τάξεις που όρισε ο Κλεισθένης
Ο Κλεισθένης, όπως και όσοι μεταρρυθμιστές προσπάθησαν να διορθώσουν πριν απ’ αυτόν την , δεν κατήργησε τη συνθήκη που χώριζε τους κατοίκους και τα πολιτικά δικαιώματα τους, ανάλογα με το ετήσιο εισόδημά που είχαν. Και στο σύστημα του Κλεισθένη, η οικονομική τάξη του κάθε Αθηναίου πολίτη, καθόριζε τη φορολόγησή του και κατ’ επέκταση τα πολιτικά του δικαιώματα. Οι τάξεις που ο ίδιος όρισε ήταν:
- Οι Πεντακοσιομέδιμνοι
- Οι Ιππείς (Τριακοσιομέδιμνοι)
- Οι Ζευγίτες (Διακοσιομέδιμνοι)
- Οι Θήτες
Πέρα από τους πολίτες, στην Αθήνα άλλες σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες ήταν οι μέτοικοι, οι δούλοι και οι γυναίκες.
5. Τα αξιώματα που όρισε ο Κλεισθένης
Μετά τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη τα αξιώματα χωρίστηκαν ως:
- Οι 10 άρχοντες που εκλέγονταν αποκλειστικά εκ των 500μέδιμνων, ένας από κάθε φυλή.
- Η βουλή του Άρειου Πάγου (συμβούλιο των ευγενών) με καθήκον την εποπτεία της πολιτείας.
- Η βουλή των 500 (50/κάθε φυλή) όπου μετέχουν πλέον οι τρεις ανώτερες τάξεις.
- Η συνέλευση των πολιτών όπου συμμετέχουν όλοι οι πολίτες της Αθήνας
Όσον αφορά την κατώτερη οικονομικά τάξη -τους Θήτες- αυτοί δεν είχαν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι παρά μόνον του εκλέγειν.
6. Ο Κλεισθένης έδωσε την πολιτεία στο λαό
Ο Κλεισθένης όρισε νέα βουλή με 500 βουλευτές. Οι βουλευτές εκλέγονταν κάθε χρόνο με κλήρο, 50 από κάθε φυλή. Έτσι όλοι οι πολίτες είχαν πιθανότητα να γίνουν κάποτε βουλευτές. Ο Κλεισθένης, για να προστατέψει το νέο πολίτευμα, καθιέρωσε τον οστρακισμό κατά τον οποίον και μετά από ανώνυμη καταγγελία, χωρίς να προηγηθούν ανακρίσεις ή απολογία μπορούσαν να εξοριστούν προσωπικότητες για 10 χρόνια. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν 6 χιλιάδες πολίτες να ψήφιζαν εναντίον του άντρα αυτού. Κάπως έτσι γεννήθηκε στην Αθήνα η δημοκρατία μην παίζοντας κανένα ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήνας η συγγένεια και η καταγωγή. Όπως είχε γράψει ο Αριστοτέλης, με το μέτρο αυτό ο Κλεισθένης «έδωσε την πολιτεία στον λαό».
