Η ζωή και ο θάνατος του Γεωργίου Παπανικολάου, ευεργέτη των γυναικών

Από την Μαρία Σκαμπαρδώνη

Ο Γεώργιος Παπανικολάου δεν είναι μόνο τεράστιος επειδή ανακάλυψε τη σημαντικότερη θεραπεία επάνω στον καρκίνο και κατάφερε να σώσει εκατομμύρια ζωές, αλλά και επειδή συμβολίζει τον Έλληνα που αγωνίστηκε για την επικράτηση της οντότητας και της άποψής του στο αμερικάνικο κατεστημένο της εποχής εκείνης, προσπαθώντας να δημιουργήσει σε μία τελείως ξένη χώρα.

Η ζωή του Έλληνα ευεργέτη των γυναικών

Ο διάσημος Έλληνας επιστήμονας, βιολόγος και ερευνητής, γεννήθηκε στην Κύμη της Εύβοιας στις 13 Μάιου του 1883. Ανατράφηκε σε ένα περιβάλλον το οποίο διαπνεόταν από έντονο ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, ενώ ο πατέρας του ασκούσε και ο ίδιος την επιστήμη της Ιατρικής.

Τα σπάνια ψυχικά και πνευματικά χαρίσματα του Παπανικολάου άρχισαν να διαφαίνονται από νωρίς. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι πως ο ίδιος σε μία εποχή έντονων προκαταλήψεων και αποστροφής για τους λεπρούς ανθρώπους, εκείνος συνήθιζε να τους επισκέπτεται και να τους προσφέρει είδη και τρόφιμα πρώτης ανάγκης.

Ο Παπανικολάου ήρθε στην Αθήνα ώστε να ολοκληρώσει τις σπουδές του και το 1904, σε ηλικία μόνο 21 ετών, έλαβε το πτυχίο της Ιατρικής.

Ο Παπανικολάου υπήρξε άνθρωπος με έντονη αγάπη για τη μόρφωση και πνευματικές ανησυχίες. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αθήνα, ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, διάβασε λογοτεχνία, αλλά και με τη μουσική που ήταν το μεγάλο του πάθος. Ασχολήθηκε επί οχτώ χρόνια με το βιολί, ένα εφόδιο που τον βοήθησε στα δύσκολα χρόνια που θα ερχόντουσαν στην Αμερική. Η φιλοσοφία άσκησε τεράστια επίδραση στη ζωή του; η μελέτη του Φρειδερίκου Νίτσε, του Άρθουρ Σοπενχάουερ, του Ιμμάνουελ Καντ, του  Γιόχανν Βόλφγκανγκ Γκαίτε, όπως και το βιβλίο του Ερνστ Χαίκελ για «το αίνιγμα του σύμπαντος», άσκησαν τεράστια επίδραση στην ψυχή του.

Ο μεγάλος και ίσως μοναδικός έρωτας του Παπανικολάου υπήρξε η γυναίκα του Μάχη, η οποία βρισκόταν στο πλευρό του με αυταπάρνηση και ζηλευτή ανιδιοτέλεια. Ο Παπανικολάου τη γνώρισε σε μία παρέα και εντυπωσιάστηκε όταν προσφέρθηκε να αφαιρέσει τα παπούτσια της ώστε να περπατήσει σε κάποια άτσαλα βραχάκια!

Ο Παπανικολάου, θαυμάζοντας το θάρρος της, της έκανε πρόταση γάμου θέτοντας της όμως και τους όρους του: Δεν θα έκαναν ποτέ παιδιά, θα ήταν πρόθυμη να μετακινείται σε διάφορες χώρες μαζί του παρά τις όποιες στερήσεις και δεν θα είχε καμία προσωπική απαίτηση. Το αξιοπρόσεκτο είναι πως η Μάχη δέχτηκε και τους τρεις όρους, πιστεύοντας ότι οι επιστήμονες γεννιόνται και ότι οι έρευνές τους καρποφορούν μέσα στα πειραματικά εργαστήρια για αυτό και οφείλουν να αφοσιώνονται σε αυτές. Το 1913 την παντρεύτηκε ενώ ένα χρόνο νωρίτερα είχε συμμετάσχει ως γιατρός στους Βαλκανικούς πολέμους.

Αξιοσημείωτη είναι η άποψη του Παπανικολάου για ένα γνωστό φαινόμενο της εποχής, την προίκα. Τη θεωρούσε εξαιρετικά υποτιμητική για τη γυναίκα και ο ίδιος αναφέρει πως στο γάμο του δεν αναζήτησε ούτε την απόλαυση, ούτε την ευτυχία, αλλά έναν συνοδοιπόρο για τις δύσκολες ώρες που αντιμετωπίζει ο κάθε ερευνητής.

Η πορεία μέχρι το Παπ Τεστ

Ένας από τους λόγους για τους οποίου ο Γεώργιος Παπανικολάου αποφάσισε να μεταβεί στην Αμερική για να ασχοληθεί απερίσπαστα με τις έρευνές του, ήταν η στάση που όπως γράφει και ο ίδιος, κρατούσαν πολλοί Έλληνες όταν τους ανέφερε πως ήταν ερευνητής. Τον θεωρούσαν χασομέρη, όπως περιγράφει ο ίδιος σε μία από τις πολλές επιστολές του. Αυτό τον οδήγησε στην απόφαση να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό.

Πρώτος σταθμός του γίνεται η Γαλλία, όπου εργάστηκε αρχικά στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό, στην επιστημονική ομάδα του Πρίγκιπα του Μονακό, Αλβέρτου Α΄.

Στην Αμερική έκανε πολλές δουλειές. Έφτασε στο σημείο να πουλάει χαλιά, να παίζει βιολί τα βράδια, προκειμένου να βγάζει τα προς το ζην.

Η μεγάλη στιγμή στην επιστημονική του καριέρα ήρθε όταν κατέκτησε μία θέση στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ στη Νέα Υόρκη. Ο Παπανικολάου μελέτησε τα προβλήματα αναπαραγωγής, τον καθορισμό του φύλου, τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων και των φυλετικών ορμονών.

Ο Παπανικολάου μπορεί να είναι ευρέως γνωστός ως ο ‘’ευεργέτης των γυναικών’’, όμως ευεργέτησε εξίσου και τους άνδρες. Το 1954, δημοσίευσε το μνημειώδες έργο «Άτλαντας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας, εδραιώνοντας τη θέση του ίδιου στην Παγκόσμια Επιστήμη και εδραιώνοντας τον επιστημονικό κλάδο της Κυτταρολογίας.

Το 1923, ο Παπανικολάου είχε ήδη να εξετάζει ήδη στο μικροσκόπιο διάφορα κολπικά επιχρίσματα και ήταν σε θέση πλέον να γνωρίζει ποιο κύτταρο είναι υγιές και ποιο έχει καρκίνο. Μελέτησε τις κυτταρικές αλλοιώσεις στον καρκίνο του ενδομητρίου και της μήτρας, ενώ εισήγαγε την κυτταρολογική μέθοδο για τον εντοπισμό των κακοηθών δυσπλασιών, μία καινοτομία  η οποία αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από την επιστημονική κοινότητα της εποχής. Σήμερα το τεστ Παπανικολάου (Τεστ-Παπ) χαρακτηρίζεται ως η σημαντικότερη ανακάλυψη για τον καρκίνο στον 20ο αιώνα. Η περίφημη αυτή μέθοδος εντοπίζει τον καρκίνο σε πολύ αρχικό στάδιο, προτού καν εκδηλωθούν συμπτώματα, οπότε οι πιθανότητες ίασης αυξάνονται σημαντικά. Από την ημέρα που εφαρμόστηκε το τεστ Παπ, η θνησιμότητα των γυναικών μειώθηκε ραγδαία, ειδικότερα στις χώρες που οι γυναίκες απέκτησαν μεγάλη πρόσβαση σε αυτό.

Κληρονομιά -Υστεροφημία

Ο Παπανικολάου ανεβαίνει στο υψηλότερο βάθρο της Επιστήμης: βραβεία, αναγνώριση, τιμές. Μόνο το Νόμπελ δεν πήρε, προτάθηκε δύο φορές και απορρίφθηκε και τις δύο, προς μεγάλη έκπληξη. Ωστόσο είναι θεμελιωτής της ειδικότητας της Κυτταρολογίας και το έργο του έχει πανανθρώπινη αξία αφού έχει σώσει και εξακολουθεί να σώζει εκατομμύρια ζωές. Το συγγραφικό έργο του αποτελείται από 158 άρθρα και 5 συγγράμματα τα οποία αποτελούν σταθμούς στην Ιστορία της Παγκόσμιας Ιατρικής.

Ο Παπανικολάου σε όλη του τη ζωή υπήρξε ένας ταπεινός αγωνιστής της Επιστήμης, δεν επέτρεψε σε κατώτερα πάθη και ιδιοτελείς σκοπούς να τον αποτρέψουν από τη διάχυση των ευεργετημάτων του σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Υπήρξε μεγάλος θαυμαστής του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ελευθέριου Βενιζέλου και πάντοτε ενδιαφερόταν για την Ελλάδα με την οποία διατήρησε άρρηκτους δεσμούς.

Ο Παπανικολάου πέθανε από καρδιακή προσβολή στο Μαϊάμι στις 19 Φεβρουαρίου του 1962.

Μπορεί να έχουμε δει την προτομή του σε κάποιο μεγάλο νοσοκομείο, να έχουμε αναγνωρίσει τη μορφή του η οποία κόσμησε το εθνικό μας νόμισμα, να γνωρίζουμε πως το τεστ Παπ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εξετάσεις για τη ζωή και την υγεία της γυναίκας. Ο Γεώργιος Παπανικολάου, ακόμα και αν δεν κέρδισε το Νόμπελ, παραμένει ο αγαπημένος στις καρδιές όλων των γυναικών. Θα είναι για πάντα ‘’εκείνος που χάρισε ζωή στις γυναίκες όλου του κόσμου’’, όπως αναφέρει αναμνηστική πλάκα στο Ερευνητικό Καρκινολογικό Ινστιτούτο «Γ. Παπανικολάου».