Μικροπράγματα
Από τον Παναγιώτη Ποντικίδη
Φωτιές έχουμε κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα. Είτε από σκοπιμότητες, είτε από αβλεψίες το γεγονός είναι ότι οι πυρκαγιές τα καλοκαίρια στην Ελλάδα είναι όσο δεδομένες είναι και τα μπάνια στη θάλασσα. Ωστόσο, όπως όλες οι συμφορές για τους ανθρώπους αυτής της χώρας, πιστεύουμε ότι δε θα συμβεί σε εμάς. Μέχρι που τελικά συνέβη.
Είναι εύκολο να κατηγορήσεις την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού ή την κυβέρνηση αλλά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ο κρατικός μηχανισμός ποτέ δεν επαρκούσε σε τέτοιες περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: Είτε ο κρατικός μηχανισμός είναι ανεπαρκής, είτε ότι κάποια φαινόμενα όπως η πλημμύρα στην Μάντρα ή η πυρκαγιά που έκαψε το Μάτι είναι τόσο ακραία που όχι μόνο δεν μπορούμε να τα διαχειριστούμε σαν άνθρωποι αλλά δεν έχουμε φροντίσει να έχουμε και την κατάλληλη υποδομή. Μια τέτοια σκέψη δε μου φαίνεται παράλογη. Για να μην έχουμε ψευδαισθήσεις, μπροστά στην ολοκληρωτική δύναμη μιας φυσικής καταστροφής (πυρκαγιά, πλημμύρα, τσουνάμι, σεισμός, παγετώνας) το ανθρώπινο είδος μπορεί να επιβιώσει μονάχα αν σταθεί τυχερό. Από κάποια πράγματα δεν μπορείς να προφυλαχτείς, ωστόσο, μπορείς να πάρεις τα κατάλληλα μέτρα ώστε να έχεις όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες. Η εντολή εκκένωσης της περιοχής που δε δόθηκε ποτέ από κανέναν κουβαλάει σίγουρα ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τον θάνατο όλων αυτών των ανθρώπων. Φανερώνει αναμφισβήτητα την έλλειψη κατάλληλων ανθρώπων σε θέσεις με ευθύνη. Προφανώς και δεν είναι δουλειά μου να δικάσω κανέναν αλλά σίγουρα αν είχε δοθεί μια εντολή εκκένωσης έστω για προληπτικούς λόγους σήμερα δε θα κάναμε αυτή την κουβέντα.
Κάτι ανάλογο έγινε και στο Μάτι. Δεν μπορώ να φανταστώ πως είναι να τρέχεις προς την θάλασσα και να καταλήγεις στον γκρεμό. Αδυνατώ και δεν θέλω να φανταστώ τον τρόμο αυτών των ανθρώπων όταν συνειδητοποίησαν ότι είναι παγιδευμένοι. Μπορώ όμως να αντιληφθώ ότι τα πράγματα φτάσανε εκεί γιατί δεν υπήρχε ξεκάθαρη δίοδος προς τη θάλασσα αλλά προς τον γκρεμό. Έχω χρόνια να πάω στο Μάτι αλλά χθες βράδυ σε μια συζήτηση με έναν θαμώνα της περιοχής μου επιβεβαίωσε αυτό που θυμόμουν. Το Μάτι είναι μια περιοχή με πολλά αυθαίρετα που νομιμοποιήθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μέσα στο δάσος. Τα κλαδιά των πεύκων φτάνανε στα μπαλκόνια των σπιτιών. Η μεγαλύτερη παραθαλάσσια περιοχή του Ματιού αποτελείται από βράχια και χαράδρες. Λίγοι δρόμοι καταλήγουν στην παραλία που πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστούν ακόμα και από εξοικειωμένους με την περιοχή ανθρώπους. Ταυτόχρονα όλοι αυτοί οι στενοί “προς την θάλασσα” δρόμοι δεν διακόπτονται από μεγάλες εγκάρσιες οδικές αρτηρίες. Με λίγα λόγια από την στιγμή που η φωτιά πέρασε την Λεωφόρο Μαραθώνος, βρήκε στον δρόμο της μόνο καύσιμη ύλη και ανθρώπους που λόγω πανικού τρέξανε στα τυφλά προς την θάλασσα για να καταλήξουν στον γκρεμό.
Όλοι ξέρουμε άλλωστε ότι στην Ελλάδα εύκολα νομιμοποιείς ένα αυθαίρετο σε ένα δάσος ή πάνω σε ένα ρέμα. Είναι εύκολο να βρεις το παραθυράκι και να σηκώσεις ένα σπίτι εκεί που δεν θα έπρεπε να υπάρχει σπίτι. Η φυσική καταστροφή όμως δεν γνωρίζει από γραφειοκρατία,νόμους και παραθυράκια. Όταν ξεκινήσει θα μας πάρει και θα μας σηκώσει μόνο και μόνο για να μας θυμίσει πόσο μικροί και εύθραυστοι είμαστε.
Οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής είχανε δει και παλιότερα πυρκαγιές στο Νταού Πεντέλης αλλά δεν ανησυχούσαν. Ο λόγος είναι ότι στην συγκεκριμένη περιοχή οι άνεμοι είθισται να είναι θαλάσσιοι, δηλαδή ανατολικοί, με κατεύθυνση από την θάλασσα προς στην στεριά. Στην εν λόγω πυρκαγιά, οι άνεμοι ήταν αντίθετοι. Από την στεριά προς την θάλασσα και έτσι εξηγείται και η διαδρομή της πυρκαγιάς. Επίσης, σύμφωνα με το αστεροσκοπείο οι άνεμοι ανά περιοχές ξεπέρασαν τα 100 χλμ την ώρα, δηλαδή κοντά στα 10 μποφόρ. Ας αναλογιστούμε πόσες καύτρες από το μέτωπο της φωτιάς μεταφέρθηκαν μέσα στο Μάτι και πόσο γρήγορα αναζωπυρώθηκαν οι νέες εστίες σε μια τόσο πυκνοκατοικημένη και εύφλεκτη περιοχή. Δεν μπορώ να υπολογίσω πόσο γρήγορα κάηκε το μάτι από την στιγμή που η πυρκαγιά πέρασε την Λεωφόρο Μαραθώνος αλλά σίγουρα δεν δυσκολεύτηκε. Αφού η εκκένωση δεν έγινε όταν η φωτιά ήταν ακόμα στον Νέο Βουτσά, δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορούσε να επιτευχθεί όταν είχε φτάσει ήδη στην Λεωφόρο Μαραθώνος.
Εν τω μεταξύ μέσα σε όλο αυτό κάπου πήρε το μάτι μου ότι στην Δράμα 30 Ιουλίου οργανώνουν Πανδραμικό Συλλαλητήριο Για την Μακεδονία. Αν υπάρχει μια ελπίδα σε όλη αυτή την καταστροφή, την βρήκα στους ανθρώπους. Χάρηκα, όσο μπορεί να χαρεί κανείς τέτοιες μέρες,παρατηρώντας την ανταπόκριση του κόσμου στην συμπαράσταση των πληγέντων. Με όποιον τρόπο μπορούσε ο καθένας δημιουργήθηκε ένα πρωτοφανές μέτωπο συμπαράστασης και περίθαλψης των πληγέντων που είχαμε χρόνια να δούμε. Δεν θυμάμαι πότε ήταν η τελευταία φορά που η κοινωνία ήταν τόσο σύσσωμη υπηρετώντας έναν μοναδικό σκοπό. Μάλιστα το σπουδαίο είναι ότι ο σκοπός αυτός ήταν ο συνάνθρωπος και όχι κάποια ιδέα. Χαίρομαι που σε τέτοιες στιγμές βρίσκουμε την δύναμη, την ανθρωπιά και το φιλότιμο για το οποίο φημίζονται οι Έλληνες και που έχουμε την διαύγεια να νιώσουμε την συμφορά του διπλανού μας σαν δικιά μας συμφορά. Επίσης, η ανταπόκριση μειονοτήτων όπως η Πακιστανική κοινότητα, που εθελοντικά προσφέρθηκε να βοηθήσει σε μια περίοδο που το γενικότερο μεταναστευτικό θέμα έχει χρησιμοποιηθεί μεταφορικά και κυριολεκτικά σαν αποδιοπομπαίος τράγος των παθογενειών της ελληνικής κοινωνίας, ήταν συγκινητική.
Ωστόσο, η προπαγάνδα και οι παραφωνίες δεν έλειψαν. Σε κάθε μεγάλη συμφορά τα κοράκια είναι πάντα πιο έτοιμα από οποιονδήποτε άλλο.Κυκλοφορήσανε στο internet φωτογραφίες από παλιότερες πυρκαγιές με σπαρακτικές περιγραφές, συκοφαντίες και διαστρεβλώσεις δηλώσεων κυβερνητικών εκπροσώπων και όπως πάντα τα αγαπημένα μας τηλεοπτικά κανάλια που τρέξανε να πουλήσουν, με τον μοναδικό αναίσχυντο τρόπο που μόνο αυτοί ξέρουν, την δυστυχία και την απώλεια. Επίσης, κάποιοι βρήκανε ευκαιρία για μικροπολιτική, ρητορική μίσους και αφύπνιση του εθνικού μετώπου ενάντια στους ξένους που μας καίνε τα δάση. Δυστυχώς όλοι αυτοί κατάφεραν και πάλι να μαζέψουν κοντά τους διάφορους αφελείς και έτσι το κοινωνικό μέτωπο συμπαράστασης και αλληλεγγύης σε ορισμένες περιπτώσεις να έχει απόχρωση μετώπου ενάντια στο κράτος.
Κάπως έτσι λοιπόν, στην Ελλάδα, καταστρέφουμε οποιαδήποτε εστία κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης ξεκινά να αναπτύσσεται. Κάποιοι φροντίζουν συστηματικά και ύπουλα να κρατάνε ανοιχτή κάθε πληγή του κοινωνικού ιστού. Τέλος, κάποιοι άλλοι παραλληλίζουν την συμφορά στο Μάτι με αυτή της Σμύρνης ή την Δουνκέρκης. Δυστυχώς, σαν λαός φημιζόμαστε για την εξυπνάδα μας και την εφευρετικότητα μας αλλά όχι για την κρίση μας. Και αυτό δεν είναι περίεργο μιας και η ορθή κρίση προϋποθέτει πάνω απ’ όλα αίσθημα προσωπικής ευθύνης απέναντι σε μια κατάσταση. Στην Ελλάδα που πετάμε τις ευθύνες Αριστερά & Δεξιά, η ορθή κρίση είναι είδος υπό εξαφάνιση. Αρνούμαστε να δεχτούμε ότι το κράτος και η τοπική αυτοδιοίκηση είμαστε εμείς οι ίδιοι και τα κριτήριά μας είναι τέτοια ώστε ο δήμαρχος του Μαραθώνα να είναι ένας celebrity εν αποστρατεία!
Δυστυχώς τα δάχτυλα έχουν σηκωθεί πολύ πριν δούμε τα μαθήματα αυτής της ιστορίας. Κάποιοι δεν θέλουνε να δούνε ότι η ευθύνη είναι πολύπλευρη και κάποιοι δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Ακόμα και να καθαιρεθούν κάποιοι, ή να πάνε φυλακή, ή να πέσει η κυβέρνηση, αν δεν δούμε την μεγάλη εικόνα τίποτα δε θα αλλάξει και θα είμαστε καταδικασμένοι στο μέλλον να ζήσουμε κάτι ανάλογο. Γιατί ανεξάρτητα με το ποιος θα τιμωρηθεί, κάποιος άναψε τη φωτιά, κάποιος επέτρεψε να κατοικηθεί το δάσος, κάποιος επέλεξε να κατοικήσει το δάσος, κάποιος δεν ανέλαβε να εκκενώσει την περιοχή και κάπως έτσι τόσοι άνθρωποι είναι νεκροί. Μόνο τυχαίο δεν είναι αυτό και δεν υπονοώ καμιά συνωμοσιολογία. Δεν είναι τυχαίο γιατί σε βάθος χρόνου γίνανε συστηματικά τόσα πολλά εγκληματικά λάθη, με την ανεκτικότητα και την πονηριά των κρατικών λειτουργών αλλά και των ίδιων των πολιτών τα οποία προετοίμασαν το έδαφος για μια τέτοια τραγωδία.
Σε κάθε δύσκολη στιγμή στην Ελλάδα περιμένουμε το ελληνικό θαύμα να μας σώσει. Το ελληνικό θαύμα είναι αυτό που στο τέλος, πάντα κάτι θα γίνει και θα την γλιτώσουμε. Ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι ζούμε σε ένα γενικότερο, ατελείωτο μπάχαλο, σε ώρες κρίσης πολλές φορές σαν από θαύμα τα καταφέρνουμε. Αυτή τη φορά το ελληνικό θαύμα δεν λειτούργησε και οι ευθύνες αυτή τη στιγμή είναι βαριές. Το θέμα είναι ποιον θα πλακώσουν.Το Μάτι θα ξαναχτιστεί και το δάσος θα ξαναπρασινίσει αλλά μακάρι να είχαμε σώσει με κάποιον τρόπο όλους αυτούς τους ανθρώπους. Μακάρι όλα αυτά να τα μαθαίναμε με έναν άλλο τρόπο.
