Μικροπράγματα
Από την Χριστίνα Μαργιώτη
*Το κείμενο αυτό γράφτηκε εν είδει αποστασιοποιημένης αγκαλιάς. Θα μπορούσε να θεωρηθεί “ίμερο-λόγιο καραντίνας”. Παρακαλούνται οι αναγνώστες του να το διαβάσουν ακούγοντας οποιοδήποτε άσμα του δίσκου Strange Days των Doors.
Strange Days
Provided to YouTube by Rhino/Elektra Strange Days · The Doors Strange Days ℗ 1967 Elektra Entertainment Group Inc. for the United States and WEA Internationa…
Σε μια πολυκατοικία στην Πτολεμαΐδα, οι γειτόνισσες που συνήθιζαν να πίνουν μαζί τον πρωινό καφέ τους και να κουσκουσεύουν, κάθονται στον διάδρομο, η καθεμιά μπροστά από την εξώπορτά της με την κούπα της στο χέρι. Διατηρούν κοινωνική απόσταση. Ένας ιταλός φωτογράφος αποθανατίζει τους εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού να μεταφέρουν σε άσχημη κατάσταση τον Claudio Travelli (θύμα του κορονοϊού) από το σπίτι του σε κάποια κλινική. Γύρω του οι συγγενείς του. Φορούν μάσκες και ιατρικά γάντια. Δεν μπορούν να ακουμπήσουν τον αγαπημένο τους. Δεν μπορούν να τον φιλήσουν. Διατηρούν κοινωνική απόσταση. Από ένα διαμέρισμα του Βερολίνου ακούγεται στη διαπασών το Strange Days των Doors, μέσα βρίσκεται ένας έλληνας φοιτητής που δεν γύρισε στην χώρα του, γιατί επέλεξε να διατηρήσει την κοινωνική απόσταση προκειμένου να προστατεύσει τους «ευάλωτους» γονείς του.
Υπάλληλοι σε τηλεφωνικές πωλήσεις, σεξεργάτριες, ντελιβεράδες, οδηγοί ΚΤΕΛ, καθαρίστριες, βιομηχανικοί εργάτες, πλανόδιοι πωλητές στις λαϊκές αγορές, και λοιπό ανασφαλές και ανασφάλιστο εργατολόι: το βλέμμα της κοινωνίας έχει μετρήσει από πριν την απόσταση που πρέπει να διατηρούν από την ίδια και από τους συνανθρώπους τους. Η κοινωνική απόσταση σε αυτή την περίπτωση είναι περίπου : δύο μέτρα… και δύο σταθμά. Τα άτομα αυτά γαλουχήθηκαν εντός της, τα σώματά τους θεωρήθηκαν μιασματικά και ασθενή. Η διακριτική αποστασιοποίηση της μπουρζουαζίας έγινε κανονικότητά τους και η ζωή τους έγινε αθέατη, περιορίστηκε στο κοινωνικό υπόγειο. Σήμερα δυστυχώς όλα τα σώματα κινδυνεύουν είτε να μολυνθούν είτε να μολύνουν και έτσι η κοινωνική αποστασιοποίηση αφορά όλους τους κατοίκους όλων των ορόφων. Αυτό που τρομάζει περισσότερο είναι η αντιστροφή: μια κατάσταση εντελώς ξένη, γίνεται ξαφνικά οικεία.
Την Κυριακή με πήρε τηλέφωνο η Μελίνα, μου θύμισε τον καθιερωμένο μας καφέ. Τον ήπιαμε απ’ το skype (διπλής ανάγνωσης). Είπαμε τα νέα μας. Μου μίλησε για την απίθανη εφεύρεση του John και της Catherine Walters. Τα δύο αδέρφια από την Αμερική, δημιούργησαν ένα σύστημα καθρεφτών μου σχηματίζουν γωνία 90 μοιρών μεταξύ τους, το ονόμασαν «Αληθινό Καθρέφτη» (true mirror). Εξαιτίας των αντανακλάσεων ο καθρέφτης αυτός εμφανίζει τα είδωλα μη – αντεστραμμένα. Με δυο λόγια αν κάποιος κοιτάξει σε αυτόν τον καθρέφτη τότε κοιτά την πραγματική του εικόνα : κοιτά τον εαυτό του, όπως τον βλέπουν οι Άλλοι και ταυτοχρόνως αντιλαμβάνεται την αξία του βλέμματός τους και τη διαφορά του απ’ το δικό του βλέμμα.
Η Μελίνα μου έστειλε ορισμένα βίντεο ανθρώπων που κοιτάζονταν σε «αληθινό καθρέφτη». Οι αντιδράσεις τους ήταν αστείες, οι κινήσεις τους αποδιοργανωμένες, θέλαν ν’ ακουμπήσουν την αριστερή πλευρά του προσώπου τους αλλά από συνήθεια σηκώναν το δεξί τους χέρι. Το βλέμμα τους ήταν διαφορετικό, κάπως επιφυλακτικό και κάπως φοβισμένο. Δεν αναζητούσε πλέον την καθησυχαστική επιβεβαίωση του καθρέφτη, περισσότερο προετοιμαζόταν για κάποιου είδους αποκαλυπτική εμπειρία. Μετά έκπληξη και μετά αμηχανία. Φαίνεται πως συνήθισαν να βαφτίζουν την αντεστραμμένη τους εικόνα: «κανονική» και τους χρειαζόταν κάποιος χρόνος για να επανανοηματοδοτήσουν τόσο την κανονικότητά της όσο και την συμβολή του κοινωνικού βλέμματος (του βλέμματος του Άλλου) στη διαμόρφωσή της.
Μπροστά στον «κανονικό εαυτό» τους, άλλοι έκλαιγαν και άλλοι γελούσαν. Τα μάτια τους μιλούσαν. Έλεγαν: «δεν είμαι Εγώ όπως με γνώριζα ως τώρα, είμαι το βλέμμα του Άλλου και ο Άλλος δεν είναι τίποτα περισσότερο από τον τρόπο που τον κοιτώ». Αισθάνθηκα λιγάκι μπούφος γιατί η εικόνα του «Αληθινού Καθρέφτη» που είχα στο μυαλό μου ήταν εκείνη του καθρέφτη της Μαλέφισεντ απ’ τη Χιονάτη (αντιστροφή ειδώλων και αντιστροφή νοημάτων μαζί). Τι είδους καθρέφτη να χρειάζεται άραγε μια κοινωνία αντεστραμμένων νοημάτων για να δει τον πραγματικό εαυτό της;
Ίσως η υπάρχουσα συνθήκη να μπορεί να λειτουργήσει ως «αληθινός καθρέφτης». Αναπόφευκτα οι άνθρωποι μένουν περισσότερο μόνοι. Η μοναξιά δεν σημαίνει απαραίτητα αποξένωση. Θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε την υπάρχουσα κατάσταση ως ευκαιρία για την επανοικειοποίηση του Εαυτού, την αντιστροφή των (κοινωνικά αντεστραμμένων) εικόνων και τον επανακαθορισμό των νοημάτων, έτσι ώστε όταν αυτός ο εφιάλτης τελειώσει να μπορούμε να διαθέσουμε τους εαυτούς μας και να επικοινωνήσουμε τα νοήματα με νέο τρόπο, πιο δικό μας. Θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε επίσης κάποιον χρόνο για να (επαν)αξιολογήσουμε τον συνάνθρωπο, απ’ όπου και αν προέρχεται και σ’ όποιον όροφο κι αν μένει. Θα μπορούσαμε ίσως να του πάμε και τα εβδομαδιαία ψώνια του.
Κι όταν όλα αυτά τελειώσουν ίσως μπορέσουμε επιτέλους να αξιολογήσουμε την ανθρώπινη αισθαντικότητα, τον ίμερο, την εγγύτητα και το άγγιγμα όπως τους πρέπει. Για να λέμε την αλήθεια, είχαν χάσει κάτι απ’ την αξία τους. Ερωτευόμασταν πολύ αλλά για λίγο, η τρυφεράδα είχε ξεθωριάσει ως έννοια και είχαμε πάψει να αγγιζόμαστε πραγματικά. Αρκεί βέβαια να καταφέρουμε να επιβληθούμε στις νέες μορφές κοινωνικότητας, να τις φέρουμε στα μέτρα μας, να προσαρμόσουμε το νοιάξιμο στην απόσταση και να μην αφήσουμε κανέναν μόνο και καμία μόνη. Μέχρι τότε θα έχουμε μάθει να επικοινωνούμε καλύτερα με τα μάτια, γιατί μέχρι τότε θα φιλιόμαστε, θα αγκαλιαζόμαστε, θα αγγιζόμαστε με τα μάτια, τον πρωταρχικό καθρέφτη και τον αληθινό Εαυτό μας.
