Μικροπράγματα
Από τον Χρήστο Ερμή Λαζάρου
Από όλες τι τέχνες και τις επιστήμες η αρχιτεκτονική κατέχει εξέχουσα θέση. Αυτό συμβαίνει διότι οι αρχιτέκτονες όταν δημιουργούν επηρεάζουν δραματικά την πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Ένας πίνακας μπορεί να μπει πάνω από ένα τζάκι και αυτό ίσως κάνει το σαλόνι ομορφότερο. Ένα κτήριο όμως όταν ολοκληρωθεί αλλάζει μια ολόκληρη γειτονιά, μια ολόκληρη πόλη. Δημιουργεί νέες εικόνες και συναισθήματα, νέες διαδράσεις και λειτουργίες για τους ανθρώπους.
Με λίγα λόγια η αρχιτεκτονική μας επηρεάζει βαθύτερα για δύο λόγους:
1ον Διαθέτει όγκο και μας προκαλεί δέος.
2ον Εκτός από αισθητικό έχει και πρακτικό χαρακτήρα άρα επιδρά στον τρόπο που ζούμε.
Τα τελευταία 3.000 χρόνια η αρχιτεκτονική ήταν ένα ανδρικό επάγγελμα. Αυτό επιβεβαιώνεται ιστορικά, κοινωνιολογικά αλλά και οπτικά. Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα κτήρια του παρελθόντος αναπτύσσονται καθ’ ύψος. Οι πυραμίδες, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, ο φάρος της Αλεξάνδρειας, το Κολοσσαίο, η Αγία Σοφία, οι Γοτθικοί ναοί. Όλα αυτά τα κτίσματα αντλούν τη δύναμη και το κύρος τους από το ύφος που ορθώνουν. Στο σχεδιασμό τους κυριαρχούν οπτικά οι κάθετες γραμμές.
Το αποκορύφωμα αυτής της διαχρονικής τάσης είναι οι ουρανοξύστες. Τα κτήρια αυτά έφτασαν σε νέα ύψη όπου δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Εάν προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πιο συμβολική ανάγνωση, παρατηρούμε ότι διαθέτουν φαλλικό, άρα ανδρικό, χαρακτήρα. Αξίζει να αναφερθεί ότι τη δεκαετία του 1920, όταν ξεκίνησαν να χτίζονται μαζικά ουρανοξύστες στην Αμερική και κυρίως στη Νέα Υόρκη, οι μεγάλοι επιχειρηματίες συναγωνίζονταν ο ένας τον άλλο για το ποιος θα χτίσει το ψηλότερο κτήριο. Πολλές φορές μάλιστα αργούσαν να ολοκληρώσουν το έργο ώστε να τελειώσουν πρώτα οι ανταγωνιστές τους και εν τέλει να προσθέσουν ύψος στο δικό τους κτήριο ώστε να είναι το ψηλότερο. Αυτό το σενάριο επαναλαμβάνεται και σήμερα στην ίδια και πάλι πόλη, τη Νέα Υόρκη. Αυτή τη φορά αφετηρία αποτελεί το γεγονός ότι οι τιμές των ακινήτων μέσα στο Μανχάταν έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και η ζήτηση έχει φτάσει στα ύψη. Τόσο ψηλά γίνονται αυτά τα νέα κτήρια στην περιοχή billionaire’s row μπροστά από το Central Park ώστε ακόμα και οι ντόπιοι, παλιοί Νεοϋορκέζοι, αντιτίθενται και συχνά λένε ότι αυτοί οι ουρανοξύστες μοιάζουν να σηκώνουν το μεσαίο δάχτυλο προς την υπόλοιπη πόλη.
Παρόλα αυτά τα τελευταία 50 περίπου χρόνια το επάγγελμα του αρχιτέκτονα έχει αρχίσει να εξασκείται μαζικά και από γυναίκες. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η Βρετανό-Ιρακινή Zaha Hadid που έλαβε εκατοντάδες επαίνους και βραβεία, μεταξύ αυτών το Pritzker, το Nobel της αρχιτεκτονικής. Ακόμα, τα κτήριά της αν και δεν άρεσαν σε όλους ήταν αδιαμφισβήτητα ό,τι πιο καινοτόμο και χαρισματικό έχει υποδείξει η κατασκευαστική βιομηχανία εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι μέχρι και το θάνατό της το 2016, αποτελούσε μια διασημότητα.
Το συναρπαστικό σχετικά με τις δημιουργίες της ήταν πως έμοιαζαν να εισάγουν στο χώρο της αρχιτεκτονικής μια εντελώς νέα οπτική, ένα νέο πλαίσιο-λεξικό σύμφωνα με το οποίο θα σχεδιάζονταν από εδώ και πέρα τα κτήρια. Για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική ξέφυγε από την κάθετη λογική που την διέπνεε. Τα κτίσματα αυτά αναπτύσσονταν όχι μόνο καθ’ ύψος αλλά προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως οριζόντια. Πολλοί ήταν αυτοί που τα προσομοίασαν με το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Χαρακτηρίζονταν από πολυπλοκότητα και καμπύλες που έμοιαζαν να μην υπακούουν σε κανόνες και φόρμες.
Σήμερα η αρσενική και η θηλυκή αρχιτεκτονική συνυπάρχουν και αναμειγνύονται. Δεν είναι πλέον τόσο εύκολο να διαχωριστούν. Έτσι δημιουργούνται νέες μορφές και λογικές οι οποίες εν τέλει θα επηρεάσουν καθοριστικά την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων.
