Μικροπράγματα
Από τον Ανδρόνικο Κουτρουμπέλη
Λίγο πριν την πρώτη δημόσια ομιλία του The Mad Scientist για τις Μέρες Ορθολογισμού, συναντηθήκαμε μαζί του και με τους άλλους δυο Έλληνες επιστημονικούς YouTubers (Astronio, Καθημερινή Φυσική) για να συζητήσουμε για την πορεία τους, όσα τους παθιάζουν και το μέλλον του ορθολογισμού στην Ελλάδα.
Όπως αναφέρουν και οι ίδιοι, η απήχησή τους ήταν απροσδόκητη. Για παράδειγμα, το κανάλι “Καθημερινή Φυσική” μόλις ξεπέρασε τους 26.000 συνδρομητές.
— Προτού ξεκινήσουμε παιδιά: ποιο βιντεάκι σας θα δίνατε να παρακολουθήσει κάποιος που σας ακούει για πρώτη φορά; Γιατί θα άξιζε να πατήσει το play;
Astronio: Για να ταξιδέψει στο διάστημα μέσα από τον υπολογιστή του!
Τα γιγάντια μεγέθη του σύμπαντος | Astronio (#6)
Πόσο μεγάλη είναι η Γη σε σχέση με τον Ήλιο; Πόσο μεγάλος είναι ο Γαλαξίας και το παρατηρήσιμο σύμπαν; Ταξιδεύουμε από τη Γη μέχρι τα πέρατα του σύμπαντος και γνωρίζουμε τα τρομακτικά διαστημικά μεγέθη!
Καθημερινή Φυσική: Για ψυχαγωγικούς σκοπούς, αλλά ενώ διασκεδάζει μπορεί να μάθει και κάτι.
4 κοινές παρανοήσεις στη Φυσική
Η καθημερινή μας εμπειρία δε συμφωνεί πάντα με την πραγματικότητα. Υποστήριξη της Καθημερινής Φυσικής Patreon: http://bit.ly/kathimerini-fysiki-patreon PayPal: http://bit.ly/kathimerini-fysiki-paypal Καθημερινή Φυσική στα Ίντερνετς: Blog: https://www.kathimerinifysiki.gr/2017/12/4-koines-paranohseis-sti-fysiki.html Facebook: http://bit.ly/kathimerini-fysiki-fb Instagram: http://bit.ly/kathimerini-fysiki-insta Το παρόν βίντεο εμπνεύστηκε από το άρθρο του Futurism: https://futurism.com/9-common-misconceptions-physics/ Για πηγές και περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το αντίστοιχο άρθρο στο blog.
The Mad Scientist: (Για να πάθει πονοκέφαλο;) Νομίζω ότι το εν λόγω βίντεο δείχνει ξεκάθαρα ότι είμαστε τελείως ανορθολογικά όντα. Τελείως. Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι παγίδες στον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες είναι διάχυτες, και είναι καλό να το γνωρίζουμε ώστε να μπορούμε να τις αποφύγουμε όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται.
O καρκίνος στα χρόνια της ψευδοεπιστήμης [Πρώτο Μέρος]
Και ήρθε η ώρα για την επίσημη έναρξη της νέας σεζόν του θεάτρου “παράνοια” με έναν παλιό πρωταγωνιστή. Καθήστε αναπαυτικά στον καναπέ σας και απολαύστε τη ρητορική δεινότητα του Μάριου Δημόπουλου καθώς μας αναλύει ένα θέμα για το οποίο δεν έχει τη παραμικρή ιδέα…τον καρκίνο!
— Πείτε μου δυο λόγια για εσάς.
Astronio: Είμαι ο Παύλος Καστανάς, Φυσικός με master στην Αστροφυσική, και έχω ένα κανάλι σχετικό με την αστρονομία που λέγεται Astronio. Ο σκοπός του καναλιού είναι να φέρει το διάστημα λίγο πιο κοντά στους Έλληνες. Αισθάνομαι ότι δεν υπήρχε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα, ενώ στο εξωτερικό παρουσιάζονται αρκετά αντίστοιχα πράγματα στα ΜΜΕ. Ήθελα, λοιπόν, να φτιάξω κάτι ώστε να μπορώ να ενημερώνω τον κόσμο σχετικά.
Συν τοις άλλοις πιστεύω ότι γενικά υπάρχει έλλειμμα επιστήμης στην Ελλάδα, είμαστε μια χώρα λίγο τεχνοφοβική και ανορθολογική, οπότε θεωρώ ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για επιστημονικά κανάλια.
Κ.Φ.: «Είμαι ο Στέφανος και μόλις παρακολουθήσατε την Καθημερινή Φυσική.»
Ονομάζομαι Βαμβάκος Στέφανος, έχω τελειώσει επίσης το Φυσικό, και αυτή τη στιγμή κάνω ένα master στην Πληροφορική. Προσπαθώ να ισορροπήσω δουλειά, σπουδές και το YouTube… αλλά δεν τα καταφέρνω πολύ καλά.Το κανάλι απαντά σε ερωτήσεις για φυσικά φαινόμενα που μπορεί όλοι να είχαμε κάποια στιγμή στη ζωή μας.
T.M.S.: Με λένε Στάμο Αρχοντή, το κανάλι μου ονομάζεται Mad Scientist. Ασχολείται, χοντρικά, με θέματα γενικού σκεπτικισμού, κυρίως με ψευδοεπιστήμες καθώς και με διαδεδομένους μύθους.Κυρίως, το κανάλι ασχολείται με το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα εργαλεία που έχουμε, το laptop, το κινητό, το internet, ώστε να μπορέσουμε να καταρρίψουμε ή να επιβεβαιώσουμε ισχυρισμούς που αφορούν θέματα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή καθημερινά.
— Φαντάζομαι ότι το κάθε βίντεο απαιτεί έρευνα και επεξεργασία πολλών δεκάδων ωρών. Τι σας παρακινεί ώστε να ξεκινήσετε το επόμενο; Ποιο είναι το όραμά σας;
Astronio: Όταν έφτιαχνα το πρώτο βίντεο έλεγα ότι έστω και ένας άνθρωπος να εντυπωσιαστεί από το διάστημα, για μένα θα είναι κέρδος. Τελικά, είδα ότι υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κοινό το οποίο ενδιαφέρεται και το οποίο δεν είχε πού να απευθυνθεί.
Τώρα, όσον αφορά το όραμά μου;Το έχουμε πει και με τα παιδιά επανειλημμένως: η ανθρωπότητα είναι πάρα πολύ διχασμένη. Από τη μία υπάρχει η ακαδημαϊκή – επιστημονική κοινότητα που μας αποκαλύπτει έναν λαμπρό κόσμο, και από την άλλη υπάρχουν άνθρωποι που πρακτικά ζουν με αντιλήψεις του 1500. Εμένα αυτή η διχοτόμηση με τρομάζει πάρα πολύ.
Δηλαδή, αν σκεφτείς ότι όλοι ζούμε σε ένα διαστημόπλοιο που λέγεται «Γη», και αντιμετωπίζουμε τους ίδιους κινδύνους και τα ίδια υπαρξιακά ερωτήματα, θα περίμενες ότι θα έπρεπε να έχουμε λίγη παραπάνω ενότητα σε αυτό το ταξίδι, να πηγαίνουμε όλοι μαζί και η γνώση να είναι κοινός τόπος. Δεν είναι δυνατόν ένα μέρος της ανθρωπότητας να προχωράει, και ένα άλλο τεράστιο μέρος να είναι αποκομμένο. Θα ήθελα να φέρω αυτήν τη γνώση πιο κοντά στο ευρύ κοινό, να είμαι ο διαμεσολαβητής μεταξύ των δυο πλευρών.
Κ.Φ.: Για μένα, η λέξη «όραμα» μοιάζει λίγο μεγαλεπήβολη. Ρωτώ τον εαυτό μου κατά καιρούς γιατί κάνω τα βίντεο και ανάλογα με την περίοδο μπορεί να δώσω και διαφορετική απάντηση. Νομίζω πάντως ότι το ζουμί όλης της υπόθεσης είναι πως θέλω να μοιραστώ τον ενθουσιασμό μου για τη φυσική και την επιστήμη με τον υπόλοιπο κόσμο.
T.M.S.: Για μένα νομίζω ότι ισχύει μια μίξη των δύο, αλλά ταυτόχρονα έχω και ένα πιο πεσιμιστικό κίνητρο: φοβάμαι ένα κόσμο με επιστημονικό αναλφαβητισμό. Ειδικά στο επίπεδο που δημιουργεί προβλήματα όπως η πτώση των ποσοστών εμβολιασμού και η απήχηση εναλλακτικών θεραπειών για τον καρκίνο. Και είναι κρίμα να συμβαίνει αυτό επειδή ο κόσμος δεν έχει τον χρόνο ή την εξοικείωση που χρειάζεται για να αξιολογήσει τους ισχυρισμούς που συναντά. Συνεπώς, τα άτομα που μπορούν να απλοποιήσουν αυτά τα θέματα, οφείλουν να το κάνουν κατά τη γνώμη μου.
Μια άλλη κινητήριος δύναμη ήταν το γεγονός πως μου ανέβαινε το αίμα στο κεφάλι βλέποντας αντιεπιστημονικούς μύθους στο διαδίκτυο συνεπώς ή θα καθόμουν να φωνάζω στον τοίχο ή θα διοχέτευα τη σύγχυση σε κάτι λίγο πιο δημιουργικό. Αποφάσισα το δεύτερο.
Κ.Φ.: Πρέπει κάπως να το εκτονώσεις.
T.M.S.: Αυτό ακριβώς! Αλλιώς… μπουμ. Πειραματίστηκα λοιπόν, το δοκίμασα και με κείμενο, αλλά εν τέλει, είδα ότι το βίντεο πιάνει πολύ περισσότερο.
Astronio: Να συμπληρώσω κάτι σε αυτό που λέει ο Στάμος (The Mad Scientist): έχει αναλάβει το πιο δύσκολο έργο. Πρέπει να συγκρούεται καθημερινά με διάφορες δεισιδαιμονίες που μας κατακλύζουν, κάτι το οποίο θέλει πολύ γερά νεύρα για να μπορέσεις να αντέξεις.
Καλά, τα σχόλια που υπάρχουν στο κανάλι του είναι τα πιο σοκαριστικά, όλοι έχουμε δει κατά καιρούς αρνητικά σχόλια, αλλά…
T.M.S.: «ΚΑΑΑΑΑΑΑΑΡΚΚΚΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΝΝΝΟΟΟΟΟΟ…»
Αληθινό σχόλιο.
— Αλήθεια Στάμο, μιας και το έφερε η κουβέντα, γιατί ξεκίνησες ανώνυμα;
T.M.S.: Δυο απλοί λόγοι: πρώτον δεν ήθελα να βρει το όνομά μου κάποιος τρελός ο οποίος θα αποφάσιζε ότι το κεφάλι μου θα διακοσμούσε πολύ ωραία το τζάκι του και δεύτερον, αυτό που φωνάζω συνέχεια στο κανάλι μου είναι ότι τα διαπιστευτήρια παίζουν όντως κάποιο ρόλο σε συζητήσεις επιστημονικού περιεχομένου αλλά δεν αποτελούν επιχείρημα όταν αξιολογείς έναν ισχυρισμό. Θέλω το εκάστοτε άτομο που θα μπει στο κανάλι και θα δει ένα βίντεο, να διαβάσει τις πηγές, να δει αν όντως τεκμηριώνονται αυτά που λέω, να κάνει τη δική του έρευνα, και αν κάνω κάπου λάθος, να το γράψει στα σχόλια ώστε να το συζητήσουμε και να το διορθώσω, ενώ αν έχω δίκιο, να πάρει κάτι απ’ όσα λέω. Το ποιος είμαι λοιπόν είναι άσχετο με το υλικό μου.
— Και πως τελικά αποφάσισες να αποκαλύψεις ποιος είσαι;
T.M.S.: [Δείχνει συνωμοτικά τον Στέφανο και τον Παύλο] Peer pressure! Ήταν ότι γνωριστήκαμε, ξεκινήσαμε το SciTalksGR και …
Astronio: Στο πρώτο live ήταν μόνο η φάτσα μου και δυο καρτούν.
T.M.S.: Ε, και εφόσον δεν ήμουν πια στη χώρα, δεν είχα πρόβλημα.
Astronio: Γράψτο για να μην τον ψάχνουνε.
— Μιας και το αναφέραμε, πείτε μου πώς ξεκίνησε ο θεσμός που έχετε καθιερώσει, τo SciTalksGR.
Astronio: Να ξέρεις, ο Στάμος είναι ο mastermind πίσω από τα ελληνικά επιστημονικά κανάλια, αυτός μας έφερε κοντά. Ήταν σαν να βρίσκεται συνεχώς σε επιφυλακή για το επόμενο.
Κ.Φ.: Μας βοήθησε πολύ με την προώθηση στην αρχή, είχα δει ένα spike στους συνδρομητές μου. Μου λέει λοιπόν κάποια στιγμή, «να κάνουμε μια συζήτηση με τον Παύλο». Αρχικά δεν είχα καταλάβει ότι θα ήταν online, έτσι μου λέει δυο τρεις μέρες πριν «πότε θα κανονίσουμε το live» και αναρωτιόμουν τι εννοούσε. Το κάναμε όμως, μας άρεσε πολύ και έτσι το καθιερώσαμε σε ξεχωριστό κανάλι, μια φορά τον μήνα.
Astronio: Κάνουμε μια κουβέντα περί επιστήμης, περί φιλοσοφίας, κάνουμε και λίγη πλάκα, και συμμετέχει ο κόσμος, γράφει σχόλια από κάτω.
T.M.S.: Όσο μπορούμε όμως γιατί είμαστε και νέοι στη φάση με την αλληλεπίδραση μέσω chat.
Astronio: Θέλουμε πάντως να δημιουργήσουμε ένα πυρήνα ορθολογισμού και επιστήμης στο ελληνικό internet, αυτός είναι ο σκοπός.
T.M.S.: Για μένα το πιο σημαντικό είναι τα άτομα που θα αποφασίσουν να κάνουν ένα νέο κανάλι επιστημονικού περιεχομένου στο ελληνικό YouTube, να ξέρουν ότι θα έχουν βοήθεια, είτε στο τεχνικό κομμάτι, είτε στην προώθηση. Ειδικά αν κάνουν καλή δουλειά, εκεί αξίζει διπλά να βοηθήσεις.
— Αν μπορούσατε να επιλέξετε ένα σημαντικό πρόσωπο της επιστήμης με το οποίο θα μπορούσατε να συναντηθείτε και να συζητήσετε για μερικές ώρες, ακόμα και γυρίζοντας στο παρελθόν, ποιο θα ήταν; Καλά, για σένα Στάμο ξέρουμε, facebook profile, φωτογραφίες στο background των βίντεό σου. Για πες, τι σε τρελαίνει στον Richard Feynman;
T.M.S.: Κυρίως το γεγονός ότι κάποιος με τη δική του νοημοσύνη είχε ολοκληρωμένη προσωπικότητα ως άνθρωπος, δεν είχε μόνο την επιστημονική πλευρά. Δηλαδή ο τύπος έγραφε εργασίες σε στριπτιτζάδικα, τι να λέμε τώρα, απ’ αυτό και μόνο είσαι στο πάνθεον!
Έκανε φάρσες όταν ήταν στο Manhattan Project [σ.σ: κατασκευή της ατομικής βόμβας] – όχι και το καλύτερο σκηνικό για φάρσες, αλλά και πάλι. Πείραζε τους υπόλοιπους επιστήμονες, ήταν παραβατικός χαρακτήρας, ας πούμε έμπαινε σε ζώνες του κτιρίου που δεν επιτρεπόταν, γιατί ήταν περίεργος, ήθελε να δει τι γινόταν.Είναι ποιητικό, δεν μου αρέσει που το θέτω τόσο απλοϊκά, αλλά ήταν εραστής της ζωής.
Κ.Φ.: Εγώ αγάπησα τον Feynman από μια συνέντευξή του, υπάρχει και στο YouTube, στην οποία αναφέρει και το κλασικό απόσπασμα με το λουλούδι. Του λέει λοιπόν ένας φίλος του καλλιτέχνης, «Εσείς οι επιστήμονες παίρνετε το λουλούδι, το αναλύετε, και το κάνετε κάτι πολύ τετριμμένο, του στερείτε την ομορφιά», και ο Feynman απαντάει «Δεν μπορώ να καταλάβω πως το να διαπιστώνεις την περιπλοκότητα του λουλουδιού και την ευφυΐα που κρύβει, δεν προσθέτει στην ομορφιά του αλλά αφαιρεί!».
Ο Feynman ήθελε να μάθει πώς δουλεύει ο κόσμος και ο καλύτερος τρόπος να το κάνει ήταν να γίνει Φυσικός. Έλεγε ας πούμε για το Νόμπελ, «δεν με ενδιαφέρει ο τίτλος, με ενδιαφέρει ότι κατάφερα να λύσω το πρόβλημα».Νομίζω ότι ήταν και ένα παράπονο των συναδέλφων του, ότι ο Feynman έχει ένα φοβερό μυαλό και αντί να το αφιερώσει στην επιστήμη σπαταλάει τον χρόνο του στη μουσική (έπαιζε μπόγγος) και στη ζωγραφική.
Astronio: Εγώ σίγουρα θα ήθελα να γνωρίσω τον Carl Sagan επειδή με ενέπνευσε, αλλά αν μπορούσα να ταξιδέψω στο μακρινό παρελθόν θα διάλεγα δυο ανθρώπους:Ο ένας θα ήταν ο Νεύτωνας, που έβαλε τα θεμέλια για την επιστημονική επανάσταση και ο άλλος θα ήταν ο Δαρβίνος, που έβαλε τα θεμέλια της σύγχρονης βιολογίας. Αλλά κυρίως τον πρώτο. Το πόσα έκανε στη ζωή του είναι ασύλληπτα, σαν να ήταν 15 άνθρωποι μαζί.
— Επόμενο θέμα τώρα, εσύ Στάμο που είσαι και στα Ελληνικά Hoaxes θα το είδες. Βγήκε αυτή η πολύ ανησυχητική έρευνα για την ευρύτητα των θεωριών συνωμοσίας στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, περίπου 1 στους 3 πολίτες πιστεύει στους αεροψεκασμούς!
Αν λάβουμε υπόψη ότι σχεδόν όλοι έχουμε περάσει 12 χρόνια σχολικής εκπαίδευσης, ενώ πολλοί έχουμε και πανεπιστημιακά πτυχία ή μεταπτυχιακά, τι πιστεύετε ότι έχει πάει τόσο στραβά; Είστε αισιόδοξοι για το μέλλον; Και μήπως αυτή η κατάσταση προϋπήρχε και απλά τα social media μπόρεσαν να αναδείξουν το πρόβλημα;
T.M.S.: Οι τύποι που γράφουν με κεφαλαία και 400 θαυμαστικά, πιστεύω ότι πάντα υπήρχαν, απλά παλιότερα ήταν οι τρελοί του χωριού, κανείς δε τους έπαιρνε στα σοβαρά στις μικρές κοινότητες που περιορίζονταν. Το θέμα είναι πως σήμερα, μπορούν να γράψουν το οτιδήποτε στο facebook και να το δουν και 1000 άτομα, βρήκαν τρόπο να δικτυωθούν και να προβληθούν σε πολύ μεγαλύτερο κοινό.Γιατί αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται στην Ελλάδα; Έχει να κάνει, εν μέρει, με τις οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει ένας πληθυσμός, βλέπεις ότι με τον καιρό, αυτή η πίεση οδηγεί σε αυτό που λέμε antisystemic bias. Δηλαδή σταδιακά αρχίζεις να απορρίπτεις κάθε επίσημη δήλωση ή κίνηση, είτε αυτή έρχεται από τη Κυβέρνηση, είτε από την επιστημονική κοινότητα, δηλαδή, όλοι είναι εναντίον σου, όλοι θέλουν να σε βλάψουν.
Astronio: Να συμπληρώσω κάτι, νομίζω ότι δεν είναι μόνο οι οικονομικές συνθήκες. Δε νομίζω ότι η Ελλάδα ήταν ποτέ μια ιδιαίτερα ορθολογική χώρα, θεωρώ ότι ο διαφωτισμός πέρασε λίγο ξυστά από εδώ πέρα.Είμαστε μια κοινωνία που είναι βουτηγμένη στη δεισιδαιμονία, με την έννοια ότι θα κάνεις μια βόλτα, θα μπεις στο Μετρό, δίπλα θα ακούσεις δυο ανθρώπους να μιλάνε για αστρολογία, παραδίπλα μία κυρία θα έχει κάποιο φυλαχτό για το «μάτι», άλλοι θα μιλούν για τα Ταρώ, άλλοι θα επικαλούνται τον Θεό για κάθε βροχή που πέφτει.
Ως ορθολογιστής, πολύ συχνά νιώθω σαν την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.Σαφέστατα η εκπαίδευση παίζει ρόλο, και συχνά αυτές οι δεισιδαιμονίες ξεκινούν μέσα απ’ αυτή. Ενδεικτικά, να αναφέρω ότι στο Γυμνάσιο κάνεις 1 ώρα χημεία και 2 ώρες θρησκευτικά την εβδομάδα. Επομένως, οι Έλληνες έχουν μια τάση να κοιτούν προς το παραδοσιακό και το «παλιό», μάλλον επειδή αναπολούν περασμένα μεγαλεία, αλλά αυτό συχνά μας στερεί τη δυνατότητα να ελπίζουμε για το μέλλον.Η επιστήμη θέλει να ελπίζεις για το μέλλον, δεν μπορείς να την αγαπήσεις αν δεν περιμένεις ότι ο κόσμος θα βελτιωθεί, αλλιώς γιατί ασχολούμαστε; Ας μείνουμε με τη γνώση που έχουμε.
Κ.Φ.: Σκεφτόμουν ότι ίσως ζω σε κάποιον άλλο κόσμο γιατί δεν ξέρω πόσο πίσω είναι η Ελλάδα σε αυτά τα θέματα, μήπως από ένα σημείο και μετά γίνεται λίγο εύκολος στόχος το ότι είμαστε πιο δεισιδαίμονες από άλλες χώρες, δε νομίζω ότι είναι αποκλειστικά ελληνικό χαρακτηριστικό. Θυμάμαι μια έρευνα για την εμβολιοφοβία και δεν ήμασταν μόνο εμείς ψηλά, αλλά και πιο ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Γαλλία.
T.M.S.: Δε διαφωνώ σε αυτό που λες, υπάρχουν πολλές χώρες με αντιεπιστημονικά κινήματα, κυρίως αναφορικά με τα εμβόλια. Αλλά συμφωνώ περισσότερο με αυτό που είπε ο Παύλος (Astronio), νομίζω πως ως κουλτούρα έχουμε μια πιο αρνητική στάση ως προς τη πρόοδο της επιστήμης. Δες για παράδειγμα πόσο διαδεδομένη είναι ακόμα η άποψη πως η εξέλιξη είναι μύθος και η βιβλική δημιουργία επιστημονικό δεδομένο που πρέπει να διδάσκεται στην τάξη. Ως προς αυτό συγκρινόμαστε με τα Red States στις ΗΠΑ.
Κ.Φ.: Η άρνηση της εξέλιξης δυστυχώς είναι συνυφασμένη με την κουλτούρα μας γιατί η εξέλιξη πάει κόντρα στη θρησκεία.
Astronio: Και στη θεωρία του Big Bang υπάρχει τεράστια αντίσταση.
Κ.Φ.: Νομίζω πάντως ότι το internet έχει φέρει πάρα πολλά καλά, αλλά έχει φέρει και άσχημα. Δηλαδή, όταν ξεκίνησε λέγαμε ότι ζούσαμε στην εποχή της πληροφορίας, αλλά η αλήθεια είναι ότι ζούμε στην εποχή της υπερπληροφόρησης και μαζί με τις σωστές και έγκυρες γνώσεις θα πάρεις και πάρα πολλές σαβούρες.
Και η αλήθεια είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει βρεθεί ξανά σε αυτό το στάδιο, μπορείς να διαβάσεις το οτιδήποτε από τον οποιονδήποτε, απλά με ένα κλικ. Ο κόσμος δεν έχει τα κριτήρια, την εκπαίδευση, να αντιμετωπίσει αυτές τις συνθήκες. Εγώ είμαι αισιόδοξος ότι με τον καιρό, η κρίση του κόσμου θα βελτιωθεί. Νομίζω ότι είμαστε ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο για να καταδικάσουμε τον κόσμο και να πούμε «δεν υπάρχει σωτηρία, θα κυριαρχήσουν τα fake news».
— Από τη προσωπική σας εμπειρία, τι έχει πάει στραβά στην ελληνική εκπαίδευση; Σας απώθησε ή σας βοήθησε να φτάσετε εδώ που είστε σήμερα;
Astronio: Είναι αυτό που συζητούσαμε από τότε που ήμουν εγώ μαθητής, η ελληνική εκπαίδευση βασίζεται πάρα πολύ στη παπαγαλία και στο να δώσεις έναν άπειρο όγκο ύλης να τον μάθουν απ’ έξω οι μαθητές.Και τι γίνεται; Στο ελληνικό σύστημα τους πιέζουμε να μάθουν πάρα πολλά πράγματα, και στο τέλος, τι τους έχουν μείνει; Ελάχιστα. Ενώ στο εξωτερικό μπορεί να έχουν πολύ μικρότερη ύλη, αλλά όσα διαβάζουν όντως τα μαθαίνουν, μπορούν ενδεχομένως να στα πουν και όταν είναι 20 ή 25 χρονών.
Εγώ είχα τη τύχη να έχω κάποιους πολύ καλούς δασκάλους -ειδικά στα θετικά μαθήματα- που με ενέπνευσαν και με βοήθησαν να δω την ομορφιά της επιστήμης. Αλλά θα ήταν εξίσου εύκολο να μην είχα καλούς δασκάλους και να είχα μείνει με την εντύπωση ότι η Φυσική είναι κάτι πολύ βαρετό, χωρίς ενδιαφέρον. Έτσι νομίζω την είχε πατήσει ο Στάμος (The Mad Scientist).
T.M.S.: Θεωρώ τους καθηγητές που μου κατέστρεψαν την αγάπη για τη Φυσική κάνοντας την βαρετή, ως … εγκληματίες, γιατί ο τομέας έχει απίστευτα ενδιαφέροντα σημεία, μόνο και μόνο όταν περνάς από τη Κλασική στη Κβαντική Φυσική…Από μικρή ηλικία παίρνεις ερεθίσματα για το τι θα κάνεις αργότερα στη ζωή σου, συνεπώς τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης είναι κρίσιμα και πρέπει να υπάρχουν εκπαιδευτικοί που να εμπνέουν τα παιδιά, να τους δίνουν το έναυσμα για να μάθουν περισσότερα.
Κ.Φ.: Δυστυχώς, υπάρχει αυτή η νοοτροπία ότι μαθαίνεις για να πας να δώσεις εξετάσεις, το οποίο το θεωρώ έγκλημα, πραγματικά. Τα παιδιά δε μαθαίνουν πως να μαθαίνουν, πως να διαβάζουν ουσιαστικά, αλλά απλά να λύνουν ασκήσεις για να περάσουν στη σχολή που θέλουν ή γενικότερα τις εξετάσεις. Πιστεύω σε μια εκπαίδευση πιο εξατομικευμένη, που θα δίνει βάση στο να είσαι πιο δημιουργικός και να μαθαίνεις πράγματα μόνος σου.Το να σε εμπνέει ο εκπαιδευτικός το θεωρώ πολύ σημαντικό, αλλά δε νομίζω ότι μπορούν να το κάνουν όλοι, ή ότι όλοι οι δάσκαλοι μπορούν να εμπνεύσουν όλα τα παιδιά.
— Πότε καταλάβατε ότι σας αρέσει τόσο η επιστήμη λοιπόν; Και μετά, η επικοινωνία της;
Astronio: Για μένα το έναυσμα ήταν σίγουρα η αστρονομία. Θυμάμαι έτσι, πολύ έντονα, ήταν κάποια Χριστούγεννα…
Κ.Φ.: Μια βροχερή μέρα…
Astronio: Μέσα στα υπόλοιπα δώρα, λοιπόν, κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, ο πατέρας μου είχε βάλει ένα βιβλίο που λεγόταν «Το Διάστημα». Ήταν για παιδιά, αλλά με αρκετές πληροφορίες και με πολύ ωραίες περιγραφές του ηλιακού συστήματος και του Γαλαξία, μεταξύ άλλων.Όταν το πήρα στα χέρια μου και το διάβασα, από εκείνο το σημείο και μετά, μου φάνηκε εντελώς παράλογο το ότι δεν γίνονταν όλοι αστρονόμοι και αστροφυσικοί! Λέω καλά, η Γη είναι ένας απειροστά μικρός κόκκος σε ένα απέραντο σύμπαν, πώς γίνεται όλοι να σπουδάζουν και να ασχολούνται μόνο με το τι γίνεται πάνω σε αυτόν τον κόκκο, και να αδιαφορούν για τον υπόλοιπο κόσμο, το μεγαλύτερο ποσοστό του σύμπαντος;
Από εκείνο το σημείο και μετά η επιστήμη με κέρδισε. Μου δημιουργεί τεράστια χαρά να μπορώ να εξηγήσω τι συμβαίνει γύρω μου με λογικά επιχειρήματα, είναι ένα συναίσθημα όπως όταν… τρως σοκολάτα, και αισθάνεσαι μια πολύ ωραία αίσθηση απόλαυσης; Έτσι αισθάνομαι και εγώ όταν καταλαβαίνω κάτι καινούριο για τον κόσμο.
Πώς αγάπησα την επικοινωνία της επιστήμης τώρα. Πάλι υπάρχουν εμπειρίες από τα παιδικά μου χρόνια, θυμάμαι για παράδειγμα που ήμουν 10 χρονών και έβλεπα το Cosmos του Carl Sagan, το οποίο με συνέπαιρνε! Αυτόν τον άνθρωπο τον λάτρεψα για τον τρόπο που τα έλεγε και για όσα μας μάθαινε.
Έχω βιντεοκασέτες που είχα γυρίσει με κάμερα στα 11 μου, όπου έβγαινα στο μπαλκόνι και εξηγούσα τι βλέπουμε στον ουρανό ή στα δέντρα που υπήρχαν τριγύρω. Με είχε εμπνεύσει ο Sagan και ήθελα και εγώ να μπορέσω να δημιουργήσω τον ίδιο ενθουσιασμό σε άλλους ανθρώπους.Αυτό ήταν το έναυσμα, το ότι τόσα χρόνια μετά, θα είχα το βήμα να λέω αυτά τα πράγματα μέσα από το YouTube, δεν το είχα φανταστεί. Είναι εκπληκτικό αυτό το βήμα.
— Μακάρι, μέσα από τα βίντεό σας, να έρθουν και νέα παιδιά που να κάνουν το ίδιο με εσάς.
T.M.S.: Αυτή είναι η ιδέα.
— Για σένα Στέφανε, πώς έγινε η αρχή;
Κ.Φ.: Δεν έχω μια τόσο ξεχωριστή ιστορία. Για μένα ήταν μία σταδιακή μετάβαση, μπήκα σαν νέος στο Φυσικό και μετά είδα ότι άρχιζε να μου αρέσει. Αντιλήφθηκα πως, παρότι μάθαινα Φυσική στο Πανεπιστήμιο, δεν μάθαινα ρε παιδί μου πώς δουλεύει ο κόσμος, αλλά πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Μετά καθόμουν να ψάξω περισσότερα μόνος μου και είδα ότι μου αρέσει.Η αλήθεια είναι ότι το σημείο καμπής για να ασχοληθώ με την επικοινωνία της φυσικής ίσως να ήταν και για εμένα το Cosmos, αλλά με τον Neil Degrasse Tyson, όχι με τον Sagan. Μου άρεσε πάρα πολύ, πραγματικά. Και τώρα που το σκέφτομαι, όταν το είχα δει… ήταν Χριστούγεννα!
T.M.S.: Και η δική μου ιστορία είναι παρόμοια, η επιστήμη με ενδιέφερε όσο και κάθε φυτό της sci-fi κουλτούρας: Star Trek, Star Wars. Σταδιακά προχώρησα όμως, μπήκα στο Χημικό, διαβάζοντας άρχισα να ενδιαφέρομαι περισσότερο για την επιστήμη, και μετά είδα το εργαστήριο που είναι άλλος κόσμος, τελείως άλλος, αν είσαι άτομο που του αρέσει, η στιγμή που μπαίνεις και αρχίζεις να παίζεις, είναι φοβερή.Όσον αφορά την επικοινωνία της επιστήμης, παρακολουθούσα πολύ ξένο YouTube. Η σειρά που μου τράβηξε περισσότερο το ενδιαφέρον, στο σημείο που είπα ότι θα πάρω τη φόρμα του και θα τη δοκιμάσω, ήταν το Armoured Skeptic. Έπιανε ευρύ φάσμα θεματολογίας, εξέλιξη, θεολογία, και προσπαθούσε να κάνει συστηματική κατάρριψη ενός ισχυρισμού.
Μου άρεσε πολύ το στυλ του, αλλά επειδή έχω ένα μικρό, μικρό κόλλημα με το θέμα “πηγές”, αποφάσισα να τροποποιήσω λίγο τη συνταγή του και να κάνω το κάθε μου βίντεο σαν βιβλιοθήκη, δηλαδή να κάνω την κατάρριψη και από κάτω να έχω όλες τις πηγές που χρησιμοποίησα για όποιον θέλει να εξακριβώσει αυτά που άκουσε και να ψάξει περισσότερο το θέμα.Ξέρεις, αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση και μου άρεσε πάρα πολύ είναι ότι το τελευταίο διάστημα μου στέλνουν παιδιά Λυκείου, που βλέπουν τα βίντεο και θέλουν να διαβάσουν τις μελέτες. Και ένα παιδί να το κάνει όντως αυτό, είναι νίκη!
— Αυτό τελικά δεν είναι που σε παρακινεί περισσότερο να συνεχίσεις;
T.M.S.: Είναι λίγα τα σχόλια που σου μένουν, αλλά αυτά τα λίγα είναι που σε αποζημιώνουν για όλη τη δουλειά. Αυτό όμως ήρθε πολύ μετά.
Astronio: Σκέψου ότι είσαι μόνος, με τον εαυτό σου, και δουλεύεις 60 ώρες για ένα βίντεο. Δεν φαντάζεσαι τι θα γίνει όταν το βγάλεις στο κοινό. Εγώ νόμιζα ότι θα με έβλεπαν 100 άτομα το πολύ, φίλοι μου.
Κ.Φ.: Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο θα επηρεάσει κάποιον. Μπορεί να το κάνεις για χόμπι ή για να μοιραστείς τον ενθουσιασμό σου, αλλά για κάποιον μπορεί να είναι αυτό το σημείο καμπής που λέγαμε, για να πει «Εντάξει παιδιά, θα μπω στο Φυσικό, θα γίνω επιστήμονας, μου αρέσει πάρα πολύ». Φοβερό συναίσθημα.
T.M.S.: Και από την άλλη, φέρεις και ένα βάρος, έτσι; Έχεις ευθύνη απέναντι στο άτομο που σε βλέπει. Ειδικά αν αντιλαμβάνεσαι ότι μπορείς να το επηρεάσεις τόσο.
Κ.Φ.: Είναι ένα θέμα που το είχα θίξει και στα παιδιά. Έχω κάποιους ενδοιασμούς, μήπως κάνουμε την επιστήμη να φαίνεται πιο εύκολη απ’ ό,τι είναι, γιατί στη πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολη. Δεν είναι απλά βλέπω κινούμενα σχέδια στο YouTube και μαθαίνω ωραία πράγματα για αστέρες. Η παρατηρησιακή αστροφυσική για παράδειγμα μπορεί να έχει κάθε βράδυ παρατηρήσεις μέχρι το πρωί, να περνάς τα νούμερα, να τα βάζεις στα προγράμματα, ξανά και ξανά, καμπύλες… Δεν είναι απλά κάθομαι και κοιτώ τα αστέρια.
Astronio: Μην πούμε για τα μαθηματικά που είναι φοβερά δύσκολα. Πολύς κόσμος δηλαδή δυσκολεύεται να πάει προς τις θετικές επιστήμες εξαιτίας τους.
— Αν έπρεπε να επιλέξετε τη μεγαλύτερη δυσκολία ή πρόκληση που έχετε αντιμετωπίσει στη πορεία σας, ποια θα ήταν;
Astronio: Έχω εύκολη απάντηση. Η αλήθεια είναι πως, μετά το πρώτο βιντεάκι που έφτιαξα, σκεφτόμουν να τα παρατήσω. Δηλαδή, όταν είδα πόσο χρόνο χρειαζόταν, και ότι έπρεπε να σταθείς μπροστά στη κάμερα με δυο μεγάλους προβολείς απέναντι, και αυτό είναι μόνο η αρχή, και μετά χρειάζεσαι άλλες 50 ώρες στο editing, εκεί λέω, μα καλά, πώς θα γίνει;
Αλλά επέμεινα και είπα, «κοίτα, θα κάνω μόνο 5 βίντεο», αυτή την απόφαση είχα πάρει. Μετά είδα την ανταπόκριση που υπήρχε, που ήταν συγκινητική και πολύ θετική από την πρώτη στιγμή που μου κάνει μεγάλη εντύπωση. Και προφανώς, συνέχισα όταν είδα ότι πιάνει τόπο αυτή η δουλειά.Και αυτός πιστεύω ότι είναι και ο λόγος που δεν υπάρχουν τόσα κανάλια. Πολύς κόσμος ψάχνεται να κάνει κάτι, αλλά διστάζει όταν αντιλαμβάνεται τον όγκο της δουλειάς.
Κ.Φ.: Είναι μια ερώτηση που μου κάνουν και εμένα, πρέπει να την κάνουν και σε εσάς, «πόσες ώρες σου παίρνει»; Ρωτάει για παράδειγμα ένας εκπαιδευτικός που θέλει να παρουσιάζει αντίστοιχα βίντεο στην τάξη του. Ε και τι να του πεις, 90 ώρες για ένα βίντεο;
Astronio: Πρέπει να του το πεις όμως, για να ξέρει. Εσύ είσαι ταγμένος σε αυτό.
Κ.Φ.: Σε μένα πάντως ήταν σταδιακή και πιο εύκολη η πορεία, γιατί δεν έπρεπε να βγω μπροστά σε κάμερα με φώτα. Δεν αντιμετώπισα κάποια συγκεκριμένη μεγάλη δυσκολία, ήταν πιο χαλαρή η δική μου φάση. Έκανα το διάβασμά μου, έφτιαχνα τις εικόνες μου και σταδιακά προσπαθούσα να το βελτιώσω.
T.M.S.: Και για μένα ο χρόνος θα έλεγα ότι ήταν το μεγαλύτερο θέμα. Το ότι θα είχα παράξενα σχόλια το ήξερα, γιατί είναι η φύση των θεμάτων τέτοια. Είναι λογικό να έχεις σχόλια του τύπου, «θα σου πνίξω το ψάρι» ας πούμε.
Μη γελάς. Είναι δημιουργικοί. Είναι δημιουργικοί μέχρι αηδίας. Αλλά ναι, ο χρόνος είναι 90ωρα, 100ωρα, για πλάκα. Γιατί υπάρχει και το extra bonus ότι πρέπει να διαβάσεις μελέτες. Πολλές. Και ειλικρινά δεν ξέρω πώς μπορείτε εσείς οι δυο να συμπυκνώνετε τόση ύλη σε τόσο λίγο χρόνο. Στο πρώτο βίντεο που έκανα για τη σειρά “Mad Science Lab”, έκοβα, έκοβα, έκοβα και έλεγα “θέλω να βάλω και άλλα και δεν χωράνε”.
Για μένα το πρόβλημα δεν είναι τόσο το editing όσο οι πηγές. Όταν φτάνω στο editing λέω, «α ωραία, θα παίξω με το Premiere!».Παρεμπιπτόντως, αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό, και ήθελα να το τονίσω, είναι πως μιλάμε για one man show, δεν έχουμε δεύτερο άτομο ούτε για scriptwriting, ούτε για editing, ούτε για τίποτα.
Astronio: Πολλές φορές βλέπεις σε σχόλιο, «μπράβο σας παιδιά, συνεχίστε έτσι».
Κ.Φ.: «Μπράβο στην ομάδα». Τι να πεις, ευχαριστούμε!Θα ήθελα πάντως να το ξανατονίσω αυτό, όταν βγαίνεις απέναντι σε τόσα άτομα, νιώθεις ένα βάρος ευθύνης, οπότε πέφτει πάρα πολύ διάβασμα. Και σίγουρα έχω κάνει λάθη, μου τα έχουν πει.
Astronio: Είναι αδύνατο να μη κάνεις, όταν συσσωρεύεται όλη αυτή η γνώση σε ένα δίλεπτο.
Κ.Φ.: Δεν έχω κάνει ακόμα τόσο σοβαρό λάθος ώστε να κατεβάσω βίντεο, αλλά η αλήθεια είναι ότι τρέμω λίγο τα πρώτα λεπτά όταν ανεβάζω κάτι ότι θα σκάσει ένα σχόλιο που θα γράφει, «Μα τι λες μωρέ;! Τι λες;!»
T.M.S.: Το internet δεν ξεχνά και δεν συγχωρεί. Είναι και καλό, έτσι; Σου δίνει κίνητρο να κάνεις όσο το δυνατόν λιγότερα λάθη γίνεται, να κάνεις πολύ προσεκτική δουλειά.
— Αν ήταν να επιλέξετε μερικές ξεχωριστές στιγμές από τη πορεία σας, λόγου χάρη από τα σχόλια, ποιες θα ήταν;
Astronio: Εμένα με συγκίνησε πάρα πολύ ο τρόπος που αντέδρασε ο κόσμος στο μόνο μη επιστημονικό βίντεο που είχα κάνει. Ήταν πιο πολύ φιλοσοφικό-ποιητικό, και είχα ένα μικρό φόβο ότι ο κόσμος μπορεί να αντιδράσει αρνητικά, γιατί ξαφνικά, κάνεις κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που περιμένουν.Μιλάω για το πώς βλέπω τον κόσμο, και λέω ότι η ανθρωπότητα πρέπει να αλλάξει τελείως τον τρόπο με τον οποίο κινείται και ατενίζει το μέλλον. Είχα πολύ συγκινητικά σχόλια.
Για μια νέα φιλοσοφία | Astronio Special (#1)
Με αφορμή το γεγονός ότι ξεπεράσαμε τους 2000 συνδρομητές στο κανάλι θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα ποιητικό κείμενο που είχα γράψει πριν πολλά χρόνια. Το κείμενο αυτό είναι ένα ποιητικό – φιλοσοφικό κείμενο αναφορικά με τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν.
T.M.S.: Από τα πολλά που έχω δει, εμένα μου έχουν μείνει δυο πράγματα απ’ τα σχόλια. Το πρώτο, ήταν από ένα παιδί το οποίο έβλεπε τα βίντεο στα διαλείμματα του ενώ διάβαζε για τις Πανελλήνιες, και μου είπε πως του άρεσαν πολύ και τον βοήθησαν. Ήταν η πρώτη φορά που πήρα τέτοιο μήνυμα και μου έχει μείνει. Το δεύτερο, ήταν κάτι που περίμενα να κάνω στο Μουρούτη αλλά το έκανα στο Δημόπουλο τελικά. Είχα την ευκαιρία να του πω το ονοματεπώνυμο και να του δείξω τη φάτσα μου. Η μεγαλύτερη απόλαυση που έχω βιώσει το τελευταίο χρόνο. Πίστευε πραγματικά ότι δεν θα το κάνω και ήθελα να έχω μια κάμερα σπίτι του για να δω αντίδραση.
— Κλείνοντας, πείτε μου επιγραμματικά για κάποια κανάλια που σας ενέπνευσαν
T.M.S.: Armored Skeptic, Vsauce, SciShow, Veritasium, It’s OK to be Smart. Α και το Sciencephile the AI, υποτίθεται ότι πρόκειται για μια τεχνητή νοημοσύνη, ενώ στη πραγματικότητα είναι ένας τύπος που χρησιμοποιεί text-to-speech.
Κ.Φ.: Αυτός το κάνει όντως, δε μοιάζει η φωνή του έτσι!Αγαπημένος μου YouTuber νομίζω είναι ο CGP Grey, με έχει επηρεάσει πολύ στον τρόπο σκέψης μου. Παρακολουθώ καιρό τα projects του, τα βίντεο, το blog και τα podcast. Μετά, μου αρέσει πολύ το Kurzgezagt – In a Nutshell, φοβερό, επαγγελματική δουλειά. Στον Vsause λίγο με χαλάει που μιλάει πάρα πολύ ώρα και καμιά φορά ξεφεύγει από το θέμα, ή κάνει λίγο clickbait. Άλλο ωραίο είναι το Minute Physics.
T.M.S.: Μικρή παρένθεση που συνδέεται λίγο με τα προηγούμενα, τώρα μιλάμε για κανάλια που έχουν team από πίσω, animator, γραφίστες, και η δουλειά που βγάζουν είναι top. Ακόμα και ένα τέτοιο κανάλι όμως που έχει χρηματοδότηση και γερή ομάδα, όπως το Kurzgezagt για παράδειγμα, κάθε πότε βγάζουν βίντεο;
Κ.Φ.: Ένα, στην καλύτερη δυο το μήνα.
Astronio: Κανάλια που με επηρέασαν είναι τα SciShow Space και PBS Space Time. Και πριν σου είπα για τον Sagan, μου αρέσει πολύ η ρομαντική επιστήμη, να μην είναι μόνο «αυτά είναι τα γεγονότα και τέλειωσε η ιστορία», να κάνεις προεκτάσεις πιο φιλοσοφικές και ρομαντικές. Να σου αφήνει κάτι στο τέλος, μια γλύκα.
T.M.S.: Μια έμπνευση.
— Για το τέλος, θα ήθελα μερικά teaser από project που έχετε στα σκαριά και αδημονείτε να δημοσιεύσετε.
T.M.S.: Για την ημέρα του Δαρβίνου, μπορείτε να περιμένετε ειδικό αφιέρωμα. Θα είναι μια σειρά από μικρά βίντεο που θα εξηγούν τη Θεωρίας της Εξέλιξης και μερικές πολύ συχνές παρανοήσεις σχετικά με το θέμα.
Κ.Φ.: Εγώ θα ήθελα ίσως να επιχειρήσω κάποια πιο φιλοσοφικά βίντεο που μπορεί να βγουν και λίγο μεγαλύτερα.
Astronio: Έχω πάρα πολλές ιδέες για το Astronio, αλλά καμιά δεν είναι σε φάση που να μπορώ να ανακοινώσω αυτή τη στιγμή, καθαρά λόγω έλλειψης χρόνου. Όταν πάμε προς το καλοκαίρι, θα μπορέσω να δω τι θα καταφέρω. Μέχρι τότε συνεχίζουμε με τα κανονικά βίντεο, και μάλιστα με θεματολογία που έχει ζητηθεί πολύ από το κοινό.
Κ.Φ.: Να σου πω κάτι, και εμένα συνήθως δε μου αρέσει να προδίδω το θέμα για το επόμενο βίντεο, γιατί καμιά φορά δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις στο hype που θα δημιουργηθεί. Λες, θα κάνω ένα βίντεο, ας πούμε…
Astronio: Για το αν υπάρχει Θεός!
T.M.S.: Εκεί το τερμάτισες.
— Σας ευχαριστώ πολύ παιδιά, πραγματικά ενδιαφέρουσα η συζήτηση. Ετοιμαζόμαστε για την ομιλία;
