Ευθύμης Κάλφας
Πριν λίγες ημέρες ο συνθέτης Γιώργος Μουκίδης ανακοίνωσε ότι θα στείλει εξώδικο στον Νότη Σφακιανάκη κατά το οποίο θα απαγορεύσει στον τραγουδιστή να ερμηνεύει τα τραγούδια που ήδη εκείνος του είχε γράψει.
George Moukidis
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η δημόσια εκτέλεση των τραγουδιών μου κύριε Νότη Σφακιανάκη.-
Την ώρα που οι περισσότεροι ψάχνουν να βρουν τους λόγους κατά τους οποίους ο γνωστός συνθέτης πήρε τη συγκεκριμένη απόφαση (και που ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί δημόσια από τον ίδιο) στα Μικροπράγματα αποφασίσαμε να συμβουλευτούμε έναν νομικό ώστε να εξετάσουμε κατά πόσο το εξώδικο του Μουκίδη και κατεπέκταση η απαγόρευση του στο Νότη Σφακιανάκη να ερμηνεύει τα τραγούδια του θα μπορούσε να έχει βάση. Νομική.
Στις ερωτήσεις μας, απάντησε ο κ. Κωνσταντίνος Ζίλφος, απόφοιτος Νομικής του Α.Π.Θ. και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στο Δίκαιο Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Είναι δικηγόρος Θεσσαλονίκης από το 2002 ενώ στο 4ο Συνέδριο Μεταπτυχιακών Φοιτητών και Υποψηφίων Διδακτόρων του Α.Π.Θ, το οποίο διεξήχθη πρόσφατα, ο κ. Ζίλφος εισηγήθηκε τη θεματική με τίτλο «Τα νομικά πρόσωπα ως φορείς δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας».
Προτού όμως ξεκινήσουμε ας δούμε σε ποιον νόμο επικεντρωνόμαστε για το συγκεκριμένο ζήτημα:
Στην εθνική μας νομοθεσία, η Πνευματική Ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993, με τίτλο «Πνευματική Ιδιοκτησία, Συγγενικά Δικαιώματα και Πολιτιστικά Θέματα», όπως αυτός ισχύει με τις μέχρι τώρα τροποποιήσεις του. Περαιτέρω, προστασία της Πνευματικής Ιδιοκτησίας παρέχεται και από το Σύνταγμα, ιδίως από το άρθρο 17 παρ. 2, το οποίο αναφέρεται στην προστασία της ιδιοκτησίας, έννοια που υποστηρίζεται ότι περιλαμβάνει κάθε απόλυτο δικαίωμα, συνεπώς και το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας.
– Κ. Ζίλφο, σε ένα τραγούδι ποιος έχει τα μεγαλύτερα δικαιώματα; Ο Συνθέτης; Ο στιχουργός; Ο τραγουδιστής; Μήπως η εταιρεία;
«Δημιουργοί ενός τραγουδιού θεωρούνται μόνο ο συνθέτης και ο στιχουργός του. Αυτοί, συνεπώς, έχουν το απόλυτο δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας και τις αντίστοιχα παρεχόμενες απόλυτες εξουσίες να επιτρέπουν λ.χ. την εγγραφή του τραγουδιού σε υλικούς φορείς (φωνογραφήματα), την θέση του σε κυκλοφορία, την ραδιοτηλεοπτική του μετάδοση, την δημόσια εκτέλεσή του (δηλαδή την εκτέλεση του σε συναυλίες, νυχτερινά κέντρα κλπ) και γενικά έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην οικονομική εκμετάλλευσή του.
Ο τραγουδιστής είναι ερμηνευτής-εκτελεστής και όχι δημιουργός ενός τραγουδιού (εκτός, φυσικά, και αν το έχει γράψει ή συγγράψει με άλλους). Συνεπώς, ο ίδιος δεν μπορεί να ζητήσει την απαγόρευση της δημόσιας εκτέλεσης του τραγουδιού. Τα δικαιώματα του τραγουδιστή είναι δικαιώματα ερμηνευτή-εκτελεστή και όχι πνευματικού δημιουργού, για αυτό και ονομάζονται συγγενικά (προς το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας) δικαιώματα.
Το ίδιο ισχύει και για την δισκογραφική εταιρία. Τα δικαιώματά της επί φωνογραφημάτων είναι συγγενικά δικαιώματα και όχι δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, δηλαδή και σε αυτήν την περίπτωση η δισκογραφική εταιρία δεν αποτελεί πνευματικό δημιουργό (και δεν μπορεί να αποτελεί, για τον επιπλέον λόγο ότι η έννοια του πνευματικού δημιουργού στο ελληνικό δίκαιο ταυτίζεται μόνο με τα φυσικά και όχι τα νομικά πρόσωπα). Στην πράξη, στιχουργός και συνθέτης εκχωρούν συμβατικά τις εξουσίες που τους παρέχονται από το περιουσιακό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας στην δισκογραφική εταιρία και αυτή ασκεί δευτερογενώς τις εν λόγω εξουσίες.»
– Και αν υπάρχει μεταξύ τους οικονομική σχέση; Δηλαδή αν ο κ. Σφακιανάκης έχει πληρώσει γι’ αυτά τα τραγούδια; Έχει δικαίωμα πάλι ο δημιουργός σ’ αυτά;
«Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας του δημιουργού απαρτίζεται από δύο ισχυρά, απόλυτα δικαιώματα: το περιουσιακό και το ηθικό, τα οποία, αντίστοιχα, απαρτίζονται από επιμέρους εξουσίες. Από τις βασικότερες εξουσίες του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού – το οποίο είναι αμεταβίβαστο και παραμένει στον δημιουργό ακόμη και μετά τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος – είναι η εξουσία περιφρούρησης του έργου του, η οποία έχει ιδιαίτερα ευρύ περιεχόμενο. Μπορεί, δηλαδή, ο δημιουργός να επιβάλει την απαγόρευση κάθε παραμόρφωσης, περικοπής ή άλλης τροποποίησης του έργου του, αλλά και κάθε προσβολή που οφείλεται στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό (αρθ. 4 παρ. 1 στοιχείο γ΄ ν. 2121/1993). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ο δημιουργός ενός τραγουδιού, ακόμη και αν έχει εκχωρήσει σε έναν τραγουδιστή συμβατικά την εξουσία δημόσιας εκτέλεσης, δηλαδή την εξουσία του να μπορεί να ερμηνεύει ένα τραγούδι σε νυχτερινά κέντρα, μπορεί ανά πάσα στιγμή να απαγορεύσει την δημόσια εκτέλεσή του από τον ίδιο τραγουδιστή, εφόσον θεωρεί ότι οι συνθήκες παρουσίασης του τραγουδιού στο κοινό είναι προσβλητικές. Επισημαίνεται ότι οι προσβολές που αναφέρονται στις “συνθήκες παρουσίασης” του έργου στο κοινό δεν αφορούν στην “ουσία” του έργου, μπορούν, όμως, να αφορούν σε άλλα, ποιοτικά κριτήρια, όπως η κακή εκτέλεσή του ή όταν οι συνθήκες παρουσίασης είναι άσχετες με το χαρακτήρα του έργου και την προσωπικότητα του δημιουργού».
– Ποιο δικαστήριο πρόκειται να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη υπόθεση;
«Με δεδομένο ότι δεν πρόκειται για υπόθεση ποινικού ενδιαφέροντος, δηλαδή δεν πληρούται η αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση κάποιας από τις συμπεριφορές που περιγράφονται στο άρθρο 66 του ν. 2121/1993 που αφορά στις ποινικές κυρώσεις, θα πρόκειται για αστική διαφορά, με συνέπεια αρμόδια να είναι τα πολιτικά Δικαστήρια. Εφόσον το αίτημα είναι η άρση της προσβολής του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού και ειδικότερα της εξουσίας περιφρούρησης του έργου του και η παράλειψή της στο μέλλον, αρμόδιο θα είναι το Πολυμελές Πρωτοδικείο, καθώς θα πρόκειται για μη αποτιμητή σε χρήμα διαφορά.»
– Έχουμε ως παράδειγμα στη χώρα μας κάποιο ανάλογο περιστατικό; Ποια ήταν η έκβαση του;
«Στο πρόσφατο παρελθόν, παρόμοιο αίτημα είχαμε από την κόρη του Μάνου Λοίζου, η οποία με ανοιχτή επιστολή της προς το ΠΑΣΟΚ είχε ζητήσει την απαγόρευση της εκτέλεσης του τραγουδιού “Καλημέρα Ήλιε” στις συγκεντρώσεις του κόμματος, διότι ως κληρονόμος του αείμνηστου συνθέτη, θεωρούσε ότι η χρήση του τραγουδιού δεν ανταποκρινόταν στην προσωπικότητα και το έργο του. Επίσης, την απαγόρευση εκτέλεσης τραγουδιών τους σε προεκλογικές συγκεντρώσεις του Donald Trump επέβαλαν οι R.E.M., οι Aerosmith, οι Rolling Stones, o Elton John κ.α., επικαλούμενοι “αντίθετες πολιτικές απόψεις” και ότι “δεν θέλουν να δίδεται η εντύπωση ότι υποστηρίζουν τον – τότε υποψήφιο – Πρόεδρο των Η.Π.Α.”.
Εξ όσων γνωρίζω, σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις υπήρξε οικειοθελής συμμόρφωση και οι υποθέσεις αυτές δεν οδηγήθηκαν στο Δικαστήριο».
– Ως δικηγόρος, ποια είναι η πρόβλεψη σας για το συγκεκριμένο ζήτημα; Σύμφωνα με την εμπειρία σας, πως θα εξελιχθεί αν όντως εκδικαστεί η συγκεκριμένη υπόθεση;
Με δεδομένο ότι δεν γνωρίζω επακριβώς τους λόγους της πρόθεσης του μουσικοσυνθέτη να απαγορεύσει τη δημόσια εκτέλεση των τραγουδιών του από τον εν λόγω τραγουδιστή, μπορώ μόνο να υποθέσω ότι αυτοί σχετίζονται με τις συνθήκες παρουσίασης των τραγουδιών του στο κοινό και ειδικότερα με το ότι ο τρόπος με τον οποίο αυτά παρουσιάζονται είναι, ενδεχομένως, αντίθετος προς την προσωπικότητα, το χαρακτήρα και τις πεποιθήσεις του δημιουργού.
Έτσι, πάντα στο υποθετικό σενάριο που ο μουσικοσυνθέτης διαπιστώνει ότι ο ερμηνευτής λ.χ. “διανθίζει” ή συνοδεύει την δημόσια εκτέλεση των τραγουδιών με απόψεις, συνθήματα, φράσεις, παραστάσεις ή σύμβολα υπέρ συγκεκριμένου κόμματος, στο βαθμό που να επιχειρείται άμεση ή έμμεση σύνδεση του περιεχομένου των τραγουδιών με τις αντιλήψεις του εν λόγω κόμματος, με το οποίο, όμως, ο ίδιος ο δημιουργός έχει εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, προφανώς και μπορεί να ζητήσει την απαγόρευση της εκτέλεσης των τραγουδιών αυτών.
Εάν, ωστόσο, ο ίδιος ο ως άνω δημιουργός αιτιολογήσει την απαγόρευση της εκτέλεσης των τραγουδιών του, επικαλούμενος ότι ο ερμηνευτής, σε δημόσιες τοποθετήσεις του, αναρτήσεις του στα social media και συνεντεύξεις εκφράζεται θετικά υπέρ ενός κόμματος, με το οποίο ο δημιουργός έχει εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, θεωρώ ότι μια τέτοια “κίνηση απαγόρευσης” δεν εμπίπτει στην περίπτωση του άρθ. 4 παρ. 1 στοιχείο γ΄του ν. 2121/1993, αλλά ενδεχομένως να είναι καταχρηστική, παράλληλα δε, φαίνεται να προσκρούει στη συνταγματικά προβλεπόμενη ελευθερία της έκφρασης, καθώς ένας τραγουδιστής δικαιούται να εκφράζει τις προσωπικές του απόψεις και πεποιθήσεις, ακόμη και αν αυτές δεν βρίσκουν σύμφωνο τον δημιουργό των τραγουδιών, αρκεί, φυσικά, αυτές να μην λειτουργούν αντανακλαστικά και δη με απαξιωτικό τρόπο προς τα έργα του.»
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αυτά είναι τα τραγούδια που ο Γιώργος Μουκίδης απαγόρευσε στον Σφακιανάκη να ξανατραγουδήσει
