Μικροπράγματα
Η Μεγάλη Σαρακοστή μόλις ξεκίνησε και ήδη ακούμε πολλά και διάφορα για την αποτοξινωτική διάσταση της νηστείας.
Αλλά ακόμη και εκτός περιόδων νηστείας, συχνά-πυκνά βλέπουμε να παρομοιάζεται το συκώτι με φίλτρο το οποίο πρέπει να καθαρίζουμε με «θεραπείες αποτοξίνωσης», ώστε να βελτιστοποιούμε τη λειτουργικότητά του. Κατά πόσο, όμως, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αυτή η άποψη;
Τσάγια, αφεψήματα, ειδικά διατροφικά συμπληρώματα, χυμός λεμονιού – η λίστα δεν έχει τέλος. Στο διαδίκτυο, όπως και στο εμπόριο, τα «φυσικά» μέσα που προτείνονται για την αποτοξίνωση του συκωτιού είναι πλέον αμέτρητα. Ο στόχος αυτών των προϊόντων, όπως δηλώνουν οι κατασκευαστές και οι πωλητές τους, είναι να «αναγεννήσουν» το συκώτι μας, να το καθαρίσουν από τις τοξίνες του και, πάνω απ’ όλα, να το… ξεβουλώσουν και να το ξεμπλοκάρουν σαν να ήταν φίλτρο ηλεκτρικής σκούπας. Είναι, όμως, αληθινά απαραίτητο να καθαρίζει κανείς το συκώτι του; Είναι αποτελεσματικές αυτές οι θεραπείες;
Ο Gabriel Perlemuter, επικεφαλής της υπηρεσίας ηπατογαστρεντερολογίας και διατροφολογίας του νοσοκομείου Antoine-Béclère στο Clamart και συγγραφέας του βιβλίου Les pouvoirs cachés du foie (Οι κρυφές δυνάμεις του συκωτιού), έδωσε απαντήσεις επί του θέματος στη Le Figaro.
Αρκετά ογκώδες και εντελώς απαραίτητο για την επιβίωσή μας, το συκώτι επιτελεί περισσότερες από 300 ζωτικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, μετασχηματίζει και αποθηκεύει το μεγαλύτερο μέρος των σακχάρων και των λιπών της τροφής που προσλαμβάνουμε, κατασκευάζει ένα μεγάλο ποσοστό των πρωτεϊνών του αίματος και υποβαθμίζει τις ουσίες που είναι τοξικές για τον οργανισμό μας, είτε προέρχονται από το περιβάλλον (π.χ. από φάρμακα) είτε παράγονται από το σώμα (όπως είναι, λόγου χάρη, η αμμωνία που παράγεται από τα κύτταρά μας ή η ακεταλδεΰδη που προκύπτει από τον μετασχηματισμό του οινοπνεύματος).
Συκώτι: Μια πολύ αποτελεσματική μηχανή
«Το συκώτι δεν αποθηκεύει τοξίνες, είναι ένα εργοστάσιο καθαρισμού», λέει ο καθηγητής Perlemuter. Όλες οι πρώτες ύλες που προκύπτουν από τη διατροφή μας περνούν μέσα από αυτό το όργανο, το οποίο τις μετατρέπει σε προϊόντα απαραίτητα για τη λειτουργία του σώματος. Και, όπως κάθε εργοστάσιο, παράγει απόβλητα τα οποία στη συνέχεια είναι υπεύθυνο να εξαλείψει. Με αυτή τη λογική, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι κάποια μέρη της θαυμαστής αυτής μηχανής φθείρονται με την πάροδο του χρόνου. Πρέπει, λοιπόν, το άτομο να διασφαλίσει τη συντήρηση του συκωτιού του, ώστε να βελτιστοποιήσει την αποτελεσματικότητά του και να αποφύγει με κάθε τρόπο οποιονδήποτε κίνδυνο αποτυχίας του οργάνου;
«Τα υγιή άτομα δεν έχουν κανέναν λόγο να έχουν συκώτι γεμάτο τοξίνες», μας καθησυχάζει ο καθηγητής Perlemuter. Μπορεί η συγκεκριμένη ιδέα να πηγάζει από μια λανθασμένη αντίληψη για τη λειτουργία του εν λόγω οργάνου: το συκώτι δεν κρατάει τα απόβλητα, αλλά τα μετατρέπει σε μόρια που να μπορεί αργότερα να ξεφορτωθεί. Μόνο μια σοβαρή ασθένεια (καρκίνος, κίρρωση, ηπατίτιδα), η κατάχρηση αλκοόλ ή το υπερβολικό βάρος μπορούν να παρεμποδίσουν τη λειτουργία του. Και, σε μια τέτοια περίπτωση, η πρόγνωση μπορεί να είναι πολύ δυσοίωνη. «Όταν το συκώτι δεν μπορεί πια να φέρει σε πέρας τις λειτουργίες του, το σώμα γεμίζει οιδήματα, οι νεφροί παύουν να λειτουργούν και το άτομο αρχίζει να δυσκολεύεται να αναπνεύσει», εξηγεί ο ειδικός.
Δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα των «αποτοξινωτικών θεραπειών»
Αφού η λειτουργία του συκωτιού περιλαμβάνει και την εξάλειψη των τοξινών, μήπως θα ήταν χρήσιμο να καταφεύγουμε σε «θεραπείες detox»; Οι σχετικές μελέτες είναι πολύ περιορισμένες. Μία από τις πιο ολοκληρωμένες δημοσιεύτηκε το 2015 στο Journal of human nutrition and dietetics. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της (δύο Αυστραλιανούς πανεπιστημιακούς), είμαστε εκτεθειμένοι σε έναν αυξανόμενο αριθμό χημικών προϊόντων (είτε συνθετικών είτε φυσικής προέλευσης), κάποια εκ των οποίων μπορούν να συσσωρεύονται στον οργανισμό ή να γίνουν τοξικά σε μεγάλες δόσεις. Όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, όταν έγινε η έρευνα δεν υπήρχαν επιστημονικές αποδείξεις που να επιβεβαιώνουν ότι οι θεραπείες detox βοηθούσαν στην εξάλειψη αυτών των τοξικών.
Ο καθηγητής Perlemuter είναι κατηγορηματικός: «Η αποτοξίνωση δεν είναι ιατρικός όρος – χρησιμοποιείται μόνο για εμπορικούς σκοπούς». Όσοι προωθούν προϊόντα που λανσάρονται ως «αποτοξινωτικά» συνήθως υπεκφεύγουν ως προς τον μηχανισμό δράσης και τη φύση των τοξινών τις οποίες υποτίθεται πως στοχεύουν να πατάξουν, υπογραμμίζει η αυστραλιανή μελέτη του 2015. Η γοητεία των προϊόντων detox μάλλον έγκειται «στην υπόσχεσή τους για κάθαρση και λύτρωση, που αποτελούν ιδεώδη βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη ψυχολογία. Θυμίζουν τις θρησκευτικές νηστείες που έγιναν δημοφιλείς στην ιστορία της ανθρωπότητας», παρατηρούν οι ερευνητές.
«Δεν υπάρχουν θαυματουργά προϊόντα ικανά να αναγεννούν το συκώτι», καταλήγει ο καθηγητής Perlemuter, ο οποίος σημειώνει ότι κάποιες τροφές (όπως η αγκινάρα, το ραπανάκι ή ο κουρκουμάς) μπορούν να προστατεύσουν το πολύτιμο αυτό όργανο. «Από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε ποια προϊόντα πρέπει να αποφεύγουμε». Έτσι, το υπερβολικό αλκοόλ, μια δίαιτα πλούσια σε σάκχαρα (συμπεριλαμβανομένων των αμυλούχων τροφών) και η κατάχρηση φαρμάκων πρέπει να αποφεύγονται αν κάποιος θέλει να έχει ένα υγιές συκώτι. «Πρέπει να υιοθετήσουμε μια δίαιτα λιγότερο πλούσια σε υδατάνθρακες και κρέας, και με περισσότερα τρόφιμα που προστατεύουν το συκώτι, δηλαδή πράσινα λαχανικά και φρούτα», συμπληρώνει ο γιατρός. Σε αντίθεση με τις αμφιλεγόμενες «θεραπείες αποτοξίνωσης», αυτές οι απλές συμβουλές έχουν αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα.
