Άρης Δημοκίδης
Μια πρωτότυπη παράσταση που τον πρώτο λόγο έχει η έρευνα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το θεατρόφιλο κοινό της Θεσσαλονίκης από το Σάββατο 23 Μαρτίου, στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών.
Το «96%» αποτελεί μια lecture performance του Πρόδρομου Τσινικόρη και της ομάδας του και στο «μικροσκόπιο» τους μπαίνει η Θεσσαλονίκη του 1943. Αφηγείται μια ιστορία σκοτεινή και λησμονημένη, τα ίχνη της οποίας όμως είναι ακόμα εδώ. Η παράσταση – ντοκιμαντέρ, επιχειρώντας μια αρχαιολογία του παρόντος, τα αναζητά, όχι μόνο σε μελέτες, αρχεία και μαρτυρίες, αλλά και με επιτόπια έρευνα στη σημερινή πόλη, στους δρόμους, στα κλειστά μαγαζιά, στα παλιά και τα καινούργια κτίρια, ακόμα και στο ίδιο το Κρατικό Θέατρο.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια «χορογραφία» στοιχείων, μύθων και προκαταλήψεων, για τα χρόνια της κατοχής και τη συλλογική κρίση αμνησίας που ακολούθησε στη Θεσσαλονίκη. Η έρευνα πραγματοποιείται επί σκηνής, παρουσία των θεατών, με ντοκουμέντα και τεκμήρια τα οποία συναντάει κανείς καθημερινά στη Θεσσαλονίκη του σήμερα.
Το project «96%» αποτελεί τμήμα του Ευρωπαϊκού θεατρικού και παιδαγωγικού προγράμματος “Landscapes of Devastation” (Τοπία Καταστροφής) που πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε τρεις πόλεις: Θεσσαλονίκη- Μαδρίτη- Βερολίνο και σήμερα μας μιλούν και οι 3 δημιουργεί των παραστάσεων.
Θεσσαλονίκη – Πρόδρομος Τσινικόρης
-Ήθελα αρχικά να σε ρωτήσω τι είναι η παράσταση 96% και πώς την εμπνεύστηκες;
Η παράσταση θα έλεγα ότι ανήκει στο είδος του θεάτρου- ντοκιμαντέρ που σημαίνει ότι οι άνθρωποι που ανεβαίνουν πάνω στη σκηνή μοιράζονται τα προσωπικά τους βιώματα και τις δικές τους ιστορίες. Είναι αυτό το θεατρικό είδος που ακολουθώ τα τελευταία 11 χρόνια είτε κάνοντας μόνος μου παραστάσεις είτε μαζί με τον Ανέστη Αζά. Πρόσφατα κάναμε το Romáland στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μόνο με Ρομά, με πέντε Ρομά που ανέβηκαν πάνω στη σκηνή και μίλησαν για τη ζωή τους. Η Καθαρή Πόλη ήταν μια παράσταση με γυναίκες καθαρίστριες μετανάστριες, η δική μας απάντηση στη Χρυσή Αυγή που έλεγε θα ξεβρωμίσει ο τόπος, να καθαρίσουμε τις πόλεις μας και τους δρόμους μας κι εμείς είπαμε να το πάρουμε κυριολεκτικά και να βάλουμε πάνω στη σκηνή ανθρώπους που κάνουν πραγματικά αυτή τη δουλειά.
Και εδώ τώρα στη συγκεκριμένη παράσταση οι άνθρωποι που ανεβαίνουν πάνω στη σκηνή έχουν μια άμεση ή έμμεση σχέση με την εβραϊκή ιστορία της πόλης, πχ. η Αλεξάνδρα Χατζοπούλου – Σαΐας η οποία είναι εβραϊκής καταγωγής και μοιράζεται ιστορίες από την οικογένεια της, από το Ολοκαύτωμα, από τον παππού της που πήγε στο Άουσβιτς, αλλά και δικές της ιστορίες καθημερινού αντισημιτισμού που βίωσε στο παρελθόν στο σχολείο ή μπορεί και να βιώνει ακόμη.
Οπότε είναι μια παράσταση θεάτρου-ντοκιμαντέρ με ανθρώπους που είτε είναι οι ίδιοι Εβραίοι είτε παρουσιάζουν πάνω στη σκηνή την έρευνα που κάνανε – ανεβαίνουν πάνω στη σκηνή εκπροσωπώντας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον μέσο Θεσσαλονικιό κάτοικο ο οποίος γνωρίζει αυτά τα λίγα ή πολλά πράγματα σε σχέση με το εβραϊκό παρελθόν της πόλης. Θα ήθελα να πω ότι ίσως αυτοί οι άνθρωποι που ξέρουν πολλά πράγματα ήταν λιγότεροι πριν από το podcast που έκανες [η Σκληρή Αλήθεια για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης], που έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο στην ορατότητα της ιστορίας των Εβραίων της πόλης.
-Χαίρομαι γι’ αυτό…
Αλλά στο κομμάτι του θεάτρου δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο. Όταν μου έγινε η πρόταση να σκηνοθετήσω κάτι, με ρώτησαν: «κάνουμε κάτι στο Βερόλινο και στη Μαδρίτη, θέλεις να είσαι εσύ το τρίτο σκέλος της παράστασης και να κάνεις κάτι σε σχέση με την Ελλάδα;», θυμήθηκα τα χρόνια που ήμουν στη Θεσσαλονίκη και κάτι είχα ακούσει για το εβραϊκό νεκροταφείο ότι από πάνω του χτίστηκε το Αριστοτέλειο, θυμήθηκα και τον Μπουτάρη που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο πώς απέκτησε ορατότητα αυτό το θέμα όσο ήτανε Δήμαρχος και αποφάσισα ότι θα ήθελα να κάνω την παράσταση στη Θεσσαλονίκη. Μετά έγινε η συζήτηση με το ΚΘΒΕ, και κάπως έτσι τώρα φτάσαμε στην πρεμιέρα.
-Η ντοκιμαντερίστικη προσέγγιση η οποία είναι μια φυσική συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς σου, σε τι πιστεύεις ότι μπορεί να προσφέρει κάτι παραπάνω από ένα συμβατικό αφηγηματικό έργο;
Αυτό που έχει ενδιαφέρον για μένα στο θέατρο ντοκιμαντέρ είναι ότι κάπως βοηθάει στο να κατασκευαστούν, να στηθούν, εναλλακτικά αφηγήματα. Δηλαδή μια ορατότητα και μια εκπροσώπηση και μια παρουσία ανθρώπων επί σκηνής που από άλλες συνθήκες δεν θα είχαν τη δύναμη να ανέβουν πάνω στη σκηνή για να μοιραστούν τις ιστορίες τους. Δεν μιλάω συγκεκριμένα για το 96%, γιατί θεατρικές παραστάσεις που κάποιοι εβραϊκής καταγωγής Θεσσαλονικείς ανέβαιναν στη σκηνή μπορεί και να υπήρχαν, αλλά δεν είναι κάτι που λες είναι αποκλεισμένη μειονότητα οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης.
Αλλά οι μετανάστριες καθαρίστριες δεν έχουν βήμα για το δημόσιο λόγο. Οι Ρομά δεν έχουν δημόσιο λόγο, δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό, οπότε υπάρχει μια κατασκευή, ένα αφήγημα γι’ αυτούς το οποίο κατασκευάζεται χωρίς αυτούς, μακριά από αυτούς για αυτούς. Το ίδιο για τους μετανάστες, για τους πρόσφυγες, για τους Ρομά, για τους ομοφυλόφιλους, καταλαβαίνεις πώς το λέω, δηλαδή στρέιτ που παίζουν ομοφυλόφιλους σε σήριαλ του ’80 και του ΄90, που λες ο Χριστός και η Παναγία, πώς γινόντουσαν αυτά τα πράγματα;
-Οπότε παρουσιάζετε τις ιστορίες αδιαμεσολάβητα…
Ναι κι ένας από τους λόγους για τους οποίους κάνουμε αυτό το θέατρο είναι πως αυτές οι ιστορίες που συνήθως δεν ακούγονται, υπάρχουν στην καλύτερα μέσα από μια «ματιά» ελληνική, ή ένα male gaze, ή ένα άλλο gaze που δεν βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση του θέματος ή των ανθρώπων.
Τώρα στο συγκεκριμένο είπα ότι αν ήμασταν 20 χρόνια νωρίτερα, αν ήμασταν στο 2000, θα ήθελα να κάνω μια παράσταση με 5 ανθρώπους που γύρισαν τότε από τα στρατόπεδα, θα ήταν 60-70 χρονών, θα ήταν μόνο αυτοί πάνω στη σκηνή, θα είχε πάρα πολύ ενδιαφέρον πώς γύρισαν στη Θεσσαλονίκη, ποια ήταν η πόλη που συνάντησαν όταν γύρισαν. Τώρα, 80 χρόνια μετά το Άουσβιτς, είναι δύσκολο να έχεις ανθρώπους πάνω στη σκηνή να σου αφηγηθούν γιατί μπορεί να είναι μεγάλοι σε ηλικία, μπορεί να ξεχνάνε…
-Οι περισσότεροι ίσως δεν είναι καν πια στη ζωή δυστυχώς…
Ακριβώς, οπότε στη συγκεκριμένη παράσταση προσπάθησα κάπως να επικεντρωθώ στο κομμάτι της τρίτης γενιάς – η Αλεξάνδρα είναι τρίτης γενιάς, ο παππούς της πήγε στο Άουσβιτς και επέστρεψε. Ήθελα να μιλήσουμε μέσω της Αλεξάνδρας και για το κομμάτι της σιωπής που ακολούθησε, για την ένοχη σιωπή της Θεσσαλονίκης, τον αντισημιτισμό σήμερα…
Το κομμάτι του Ολοκαυτώματος μπορείς να το δεις σε ταινίες, ντοκιμαντέρ, μπορείς να διαβάσεις βιβλία, δοκίμια, υπάρχουν βιογραφίες, ενώ το άλλο κομμάτι περί του ποια είναι η σχέση μας σήμερα με αυτό το θέμα και πόσο μάλλον να ανέβει να μιλήσει κάποιος που είναι εβραϊκής καταγωγής, δεν υπήρχε και τόσο, όπως δεν υπάρχει και η πλευρά του «Χριστιανού» που κάνει μια αυτοκριτική, μια εξερεύνηση δική του απ’ το δικό του ταξίδι στην ιστορία της πόλης στην οποία ζει και εργάζεται. Ουσιαστικά είναι διάφοροι κόσμοι που συναντιούνται πάνω στη σκηνή, ο εβραϊκός κόσμος και ο χριστιανικός ο οποίος είναι κάπως φορτωμένος και με ενοχές ή με την επιθυμία του να διορθωθεί ένα λάθος του παρελθόντος για το οποίο δεν έχουμε μιλήσει πολύ. Ως προς τα λάθη εννοώ όλα αυτά που γίνανε, καταστροφή νεκροταφείου…
-Ότι δεν βοήθησαν πολύ όσο έπρεπε κλπ…
Ναι. Και ήταν και πολύ χρήσιμα και δύο βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, το ένα είναι του Γιάννη Καρατζόγλου το «Μεσεγγυούχοι και Δοσίλογοι» και το άλλο είναι το «Εβραϊκές Περιουσίες» του Ανδρέα Μπουρούτη. Έχουμε μιλήσει και με τους δύο συγγραφείς και μας έχουν δώσει άδεια να χρησιμοποιήσουμε αποσπάσματα. Πάρα πολύ χρήσιμη έρευνα και θέτουνε και ηθικά διλήμματα και ερωτήματα. 80 χρόνια μετά μπορείς να μιλήσεις; μπορείς να δώσεις τα ονόματα αυτών των ανθρώπων που πήραν τις περιουσίες; Πρέπει να λογοδοτήσουν αυτοί οι άνθρωποι ή οι συγγενείς τους για την περιουσία που έχουν ή δεν έχουν; Πώς αντιμετωπίζει κάποιος το γεγονός ότι είναι προνομιούχος επειδή ο παππούς του εκμεταλλεύτηκε κάποιους άλλους ανθρώπους;
-Δουλεύοντας επάνω στην παράσταση υπήρξαν πράγματα που έμαθες και δεν ήξερες και ποιο ήταν αυτό που σου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση;
Δεν ήξερα ότι υπήρχε σχέση του Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε τότε, το ’43, με το που φύγαν οι Εβραίοι ως απάντηση. Το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης που είναι ο πρόδρομος του ΚΘΒΕ ιδρύθηκε το ’43 ως αντίδραση στους Βούλγαρους οι οποίοι τότε ήθελαν να φέρουν το Κρατικό Θέατρο της Σόφιας και την Όπερα της Σόφιας να κάνει εδώ παραστάσεις. Κι εκεί πέρα οι δικοί μας, η Μητρόπολη, ο Δήμος, είπαν «ωπ ωπ δεν γίνεται αυτό πάμε γρήγορα να ιδρύσουμε ένα δικό μας θέατρο», γιατί μέχρι τότε ερχόταν το Εθνικό μόνο τα καλοκαίρια στη Θεσσαλονίκη και έπαιζε τις παραστάσεις του.
Έτσι δημιουργήθηκε το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης. Κατ’ επέκταση έκλεισε μετά τον Εμφύλιο, έγινε μετά το Λαϊκό Θέατρο Θεσσαλονίκης, μέχρι που το ΄61 έγινε το ΚΘΒΕ στον ίδιο χώρο, στο Βασιλικό Θέατρο, αλλά οι αποθήκες, όλα αυτά τα πράγματα μείναν ίδια. Υπάρχουν στοιχεία ότι οι εκπρόσωποι του Κρατικού Θεάτρου είχαν πάει σε αποθήκες και είχαν πάρει έπιπλα που είχαν πάρει οι Γερμανοί και τα είχαν βάλει σε αποθήκες από σπίτια εκτοπισμένων Εβραίων. Δηλαδή ο θίασος που είχε έρθει από την Αθήνα έκανε παραστάσεις με (ή χρησιμοποιούσε στη δική του προσωπική ζωή) έπιπλα των Εβραίων. Αυτό δεν το ήξερα και μου έκανε φοβερή εντύπωση.
Και αυτή η σχέση του Θεάτρου με το ένοχο παρελθόν της πόλης είναι κάτι που εμείς ως καλλιτέχνες είπαμε να εξερευνήσουμε περισσότερο στο έργο, δηλαδή ποια είναι η σχέση του θεάτρου για το οποίο δουλεύουμε ακόμη κι αν είναι ο πρόδρομος του, ποια είναι η σχέση του με αυτά που αφήσανε πίσω τους σε ακίνητη περιουσία οι Εβραίοι της πόλης αλλά και αυτά που αφήσανε γύρω από τους νεκρούς τους, ποια είναι η σχέση με το νεκροταφείο και τις πλάκες. Και κάναμε κάποιες ανακαλύψεις τις οποίες θα αποκαλύψουμε στην παράσταση.
-Και μετά την ολοκλήρωση στο ΚΘΒΕ, μετά τις 10 παραστάσεις, υπάρχει σκέψη για αναβίωση κάποτε;
Ναι, θα παίξουμε στη Μαδρίτη στις αρχές Ιουλίου και περιμένουμε να έρθουν άνθρωποι από την Schaubühne του Βερολίνου ώστε να βρούμε τις ημερομηνίες και θα παίξουμε κι εκεί πέρα στο άμεσο μέλλον.
-Και μετά απ’ όλα αυτά κάποτε και στην Αθήνα;
Θα ήθελα πολύ. Μπορεί η Αθήνα να μην έχει το ίδιο εβραϊκό παρελθόν όπως η Θεσσαλονίκη παρ’ όλα αυτά έχει ένα μεγαλύτερο εβραϊκό πληθυσμό πλέον από τη Θεσσαλονίκη. Θα θέλαμε να παίξουμε κι εκεί πέρα και είναι και μια πολύ εύκολα «ταξιδέψιμη» παράσταση, – και σύντομη παράσταση, 65 λεπτά είναι μόνο. Οπότε είμαστε αισιόδοξοι.
-Υπάρχουν σχέδια και για άλλα πράγμα που είναι ανακοινώσιμα ή προς το παρόν δεν έχεις σκεφτεί επόμενα βήματα;
Με πετυχαίνεις σε μία φάση μεταβατική, θέλω να κάνω ένα διάλειμμα. Έχω κάνει δύο παραστάσεις τώρα συνεχόμενες με πάρα πολλή έρευνα, η προηγούμενη το Romáland, με τους Ρομά που πάλι ψάχνεις έναν ολόκληρο πληθυσμό μέσα στην Ελλάδα, εδώ στη Θεσσαλονίκη το παρελθόν της πόλης με το 96%. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι 9 Απριλίου παίζουμε σε ένα απ’ τα καλύτερα θέατρα στη Γερμανία, παίζουμε στο Maxim Gorky στο Βερολίνο το Romáland και μετά κάνω ένα διάλειμμα. Είναι συνειδητή απόφαση να κάνω ένα διάλειμμα χωρίς ενοχές.
*Εισιτήρια και πληροφορίες: εδώ
***
Όπως είπαμε το project «96%» αποτελεί τμήμα του Ευρωπαϊκού θεατρικού και παιδαγωγικού προγράμματος “Landscapes of Devastation” (Τοπία Καταστροφής) που πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε τρεις πόλεις: Θεσσαλονίκη- Μαδρίτη- Βερολίνο.
Πρόκειται για μια συνεργασία του ΚΘΒΕ με τη Schaubühne (Βερολίνο) και το La Joven (Μαδρίτη), που χρηματοδοτείται από το γερμανικό Ίδρυμα EVZ (Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον), σε συμπαραγωγή με την εταιρεία TooFarEast Productions. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος έγιναν εργαστήρια όπου οι συντελεστές της παράστασης συζήτησαν με μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων και τον αντισημιτισμό.
Οπότε για να δούμε ποια είναι τα άλλα δύο πρότζεκτ που γίνονται ταυτόχρονα.
Βερολίνο – Martín Valdés-Stauber
Ο Martín Valdés-Stauber είναι μέλος του καλλιτεχνικού συμβουλίου της Schaubühne Berlin. Από το 2017 έως το 2023 κατείχε την ίδια θέση στο Kammerspiele στο Μόναχο. Εργάζεται ως δραματουργός, επιμελητής, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης. Είναι καταρτισμένος κοινωνιολόγος (Μεταξύ άλλων στο UC Berkeley και στο Πανεπιστήμιο του Cambridge) και ειδικεύεται σε διεθνείς θεατρικές συνεργασίες. Επιπλέον, είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός καλλιτεχνικού τομέα που συνδέει το έργο μνήμης με τις τέχνες.
-Πώς σας ήρθε η ιδέα του Landscapes of Devastation και τι ακριβώς αφορά αυτό το καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό έργο;
Με βάση την προηγούμενη δουλειά μου, με προσκάλεσαν πριν από μερικά χρόνια από ομοσπονδιακά ιδρύματα στη Γερμανία να δημιουργήσω ένα καλλιτεχνικό δίκτυο που ασχολείται με την ιστορική μνήμη και το εκπαιδευτικό έργο. Μία από τις προϋποθέσεις ήταν να ασχοληθώ με το διεθνές εύρος της εργασίας της μνήμης. Για τη δεύτερη χρηματοδότηση θέλαμε να δημιουργήσουμε έναν κοινό χώρο ευρωπαϊκής μνήμης και ειλικρινά επικεντρώθηκα σε χώρες που γνώριζα. Και οι τρεις πρεμιέρες, στη Μαδρίτη, το Βερολίνο και τη Θεσσαλονίκη, εξετάζουν πώς τα πρότυπα συνεργασίας και αντίστασης δημιούργησαν ένα συγκεκριμένο μοτίβο φασιστικής, γερμανικής βίας.
-Πώς είναι δυνατή η συνεργασία τριών χωρών, τριών θεάτρων και τόσων συμμετεχόντων (καλλιτέχνες, συγγραφείς, εκπαιδευτικοί); Συναντιέστε αυτοπροσώπως; Όλοι οι συμμετέχοντες γνωρίζονται μεταξύ τους; Έχετε σχέδια για περαιτέρω συνεργασία σε περισσότερα έργα στο μέλλον;
Είμαι σε συνεχή ανταλλαγή με όλους από τις διάφορες χώρες και από τα διάφορα τμήματα (παραγωγή, εκπαίδευση, τέχνες). Είχαμε μια κρίσιμη συνάντηση με τους επικεφαλής του έργου και από τους τρεις τομείς και χώρες το περασμένο φθινόπωρο στην Ισπανία. Θα ήταν υπέροχο αν είχαμε περισσότερους πόρους για να οργανώσουμε συναντήσεις μεταξύ των εφήβων που συμμετέχουν στα έργα τοπικά, αλλά θα έχουμε ένα φεστιβάλ με όλες τις παραγωγές τον Ιούλιο στη Μαδρίτη! Και ναι: Δημιουργούμε ένα δίκτυο και πολλοί νέοι δεσμοί οδηγούν σε απροσδόκητα έργα…
-Τι είναι το γερμανικό έργο; Πώς ήταν οι παραστάσεις και πώς έγιναν δεκτές;
Ο σκοπός του έργου στο Βερολίνο ήταν στην πραγματικότητα να δώσει φωνή στους Ουκρανούς καλλιτέχνες για να μιλήσουν για τη γερμανική κατοχή της Ουκρανίας και το Ολοκαύτωμα εκεί. Αλλά προφανώς καταλήξαμε να μιλάμε επίσης για τρέχοντα ζητήματα όπως η βάναυση καταστροφή της Ουκρανίας από τον ρωσικό στρατό ή οι φόβοι των Εβραίων που αντιμετωπίζουν τον αντισημιτισμό στη Γερμανία. Αλλά από θεατρική άποψη, η κύρια πτυχή είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτά τα ερωτήματα: Τέσσερις φίλοι συναντιούνται, δειπνούν, σκέφτονται και καταλήγουν να μιλούν για όλα όσα τους πληγώνουν. Διαφωνούν, αλλά μένουν μαζί. Στην πραγματικότητα είναι ένα έργο για τη φιλία.
Μαδρίτη – Paloma Rodrigo
Η Paloma Rodrigo είναι Πτυχιούχος Διοίκησης και Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο του Deusto στο Μπιλμπάο κι έχει αναπτύξει την καριέρα της στον τομέα της πολιτιστικής παραγωγής και της κοινωνικής εργασίας. Ξεκίνησε την επαγγελματική της σταδιοδρομία ως μέλος της ιδρυτικής ομάδας του Fair Saturday, ενός παγκόσμιου πολιτιστικού κινήματος που, σε αντίθεση με τη Black Friday, προτείνει μια μαζική διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων για την υποστήριξη κοινωνικών σκοπών. Αφού ανέπτυξε το κίνημα στην Ισπανία και ηγήθηκε της πρώτης διεθνούς εμπειρίας του έργου στο Ηνωμένο Βασίλειο, ολοκλήρωσε την εκπαίδευση της σπουδάζοντας για μεταπτυχιακό στη Διαχείριση Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Carlos III στη Μαδρίτη. Αυτήν τη στιγμή εργάζεται για το Fundación Teatro Joven, ως υπεύθυνη έργου και ανάπτυξης, και εστιάζει τη δραστηριότητά της σε πέντε τομείς: συγκέντρωση κεφαλαίων, παραγωγή σύγχρονων θεατρικών έργων, συντονισμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συντονισμός δραστηριοτήτων παραστατικών τεχνών σε ψυχιατρικές μονάδες για εφήβους και σχεδιασμός στρατηγικής βιωσιμότητας του Ιδρύματος.
-Πείτε μας λίγα λόγια για το θέατρο LaJoven, την ιστορία του και τις δραστηριότητές του
To LaJoven είναι μέρος του Ιδρύματος Teatro Joven, ενός οργανισμού του οποίου η αποστολή είναι να θέσει τις παραστατικές τέχνες στην υπηρεσία της κοινωνίας, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους και τους εφήβους. Το Ίδρυμα στοχεύει να δημιουργήσει χώρους για νέους τόσο στο θεατρικό κοινό όσο και πάνω και πίσω από τη σκηνή, μέσα από ένα θεατρικό έργο που επιδιώκει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ Παιδείας και Πολιτισμού. Στα 10 χρόνια ύπαρξής του, μέσω των 23 έργων του, το LaJoven έχει προσελκύσει περισσότερους από 350.000 νέους στα θέατρα περισσότερων από 90 πόλεων σε όλη την Ισπανία και τα έργα του έχουν επίσης περιοδεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και την Πορτογαλία. Για να επιτευχθούν όλα αυτά, το Ίδρυμα προωθεί τη δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους καλλιτέχνες, τεχνικούς και μάνατζερ που αναζητούν ουσιαστική εγγύτητα γενεών με τους αποδέκτες των δραστηριοτήτων τους.
-Τι θέμα έχει το ισπανικό έργο; Πώς ήταν οι παραστάσεις και πώς έγιναν δεκτές;
Η έρευνα που έκανε ο συγγραφέας Paco Gámez για το έργο βασίστηκε σε μια πρόσφατη μελέτη που δείχνει ότι οι Ισπανοί νέοι δεν γνωρίζουν την πρόσφατη ιστορία τους. Μπερδεύουν χαρακτήρες, λόγους, μέρη και ημερομηνίες που σχετίζονται με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Και μετά από ένα χρόνο συζητήσεων και εργαστηρίων με νέους, το συμπέρασμα ήταν ακριβώς το αντίθετο. Οι νέοι όχι μόνο έχουν γνώση για το παρελθόν τους, αλλά είναι και κάτι που τους ενδιαφέρει και τους απασχολεί πολύ. Και από εκεί ακριβώς ξεκινά το έργο. Τι σχέση έχουν με τον Ισπανικό Εμφύλιο; Έχει αυτό το τρομερό γεγονός διαμορφώσει το παρόν μας; Αυτό είναι το “Lagunas y Niebla“, μια καλειδοσκοπική άποψη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου μέσα από τις φωνές πέντε νεαρών ατόμων, που μοιράζονται αναμνήσεις από έναν πόλεμο που δεν έχουν ζήσει από πρώτο χέρι. Περισσότεροι 3.000 μαθητές γυμνασίου και δάσκαλοι γέμισαν το θέατρο Abadía στις 11 παραστάσεις matinée που προγραμματίστηκαν τον περασμένο Ιανουάριο-Φεβρουάριο. Όλες οι αμφιβολίες σχετικά με τη συνάφεια του να απευθύνεται αυτό το έργο σε ένα νεανικό κοινό. Κατά τη διάρκεια των talkbacks μετά από κάθε παράσταση, οι έφηβοι εξέφρασαν ανοιχτά τις απόψεις τους για τα ιστορικά γεγονότα που παρουσιάζονταν και εξέφρασαν έντονη επιθυμία να μιλήσουν στους μεγαλύτερους για να ανακτήσουν αυτές τις ιστορίες… Το έργο κατάφερε να επαναφέρει ένα κομμάτι της ιστορίας που περιστασιακά αποσιωπάται ακόμη στο σχολείο, δίνοντας τη δυνατότητα στους μαθητές να το αξιολογήσουν μέσω της κριτικής σκέψης.
-Το Landscapes of Devastation είναι η πρώτη σας ευρωπαϊκή συνεργασία; Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε ως συντονιστής του έργου;
Αυτό το έργο αντηχεί σε έναν ευρωπαϊκό κύκλο μνήμης που ξεκίνησε το LaJoven το 2018, ο Χάρτης των Ερειπίων της Ευρώπης. Μια σειρά θεατρικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τον προβληματισμό σχετικά με την ιδέα της Ευρώπης και την επανεξέταση της κοινής μας ιστορίας μέσα από βασικές στιγμές που παρουσιάζουν νέοι από τις αρχές του 20ου αιώνα έως σήμερα. Τοπία της καταστροφής είναι λοιπόν η συνέχεια αυτού του κύκλου. Η LaJoven έχει ισχυρό δεσμό με την Ευρώπη και τις αξίες της, αλλά αυτό το έργο αντιπροσωπεύει την πρώτη φορά που αναλαμβάνει ένα έργο αυτού του μεγέθους σε τρεις διαφορετικές χώρες.
Αντιμετωπίσαμε επίσης κάποιες αντιστάσεις που σχετίζονται με το ερευνητικό θέμα, αλλαγές εντός των ομάδων και απροσδόκητα γεωπολιτικά γεγονότα στην πορεία. Στην Ισπανία, ο αγώνας σχετικά με το έργο της μνήμης συνεχίζεται ακόμη, υπήρχε σοβαρή αβεβαιότητα σχετικά με την ανταπόκριση από τα θέατρα και κυρίως από μαθητές και καθηγητές. Στη Γερμανία, ο βασικός ηθοποιός του καστ χρειάστηκε να αντικατασταθεί λίγο πριν την έναρξη των προβών καθώς δεν του επέτρεπαν πλέον να φύγει από την Ουκρανία.
Κατά την πρώτη συνάντηση των διεθνών ομάδων που πραγματοποιήθηκε την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου στη Ναβάρα (Ισπανία), εκτυλίχθηκαν δύο τραγικά γεγονότα. Πρώτα, στις 5 Οκτωβρίου η πόλη Járkov στην Ουκρανία δέχτηκε επίθεση, και ακολούθησε η σφαγή Ισραηλινών αμάχων από τη Χαμάς κατά τη διάρκεια ενός μουσικού φεστιβάλ στις 7 Οκτωβρίου. Αυτά τα γεγονότα ένωσαν τους συναδέλφους, καλλιεργώντας ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και επιβεβαιώνοντας την αφοσίωσή τους στο έργο ως μέσο για να θυμούνται τα λάθη του παρελθόντος για να οικοδομήσουν ένα δικαιότερο μέλλον. Αυτό έδωσε στο έργο μια βαθύτερη και ακόμη πιο ουσιαστική σημασία.
Ωστόσο, μια ατρόμητη, ταλαντούχα, αφοσιωμένη και ανθεκτική διεθνής ομάδα πολιτιστικών διευθυντών, καλλιτεχνών και καθηγητών που αποτελούν την ομάδα του έργου, κατάφερε να πλοηγηθεί μέσα από όλα τα γεωγραφικά και γλωσσικά εμπόδια, καθώς και τις αντιστάσεις και τα καταστροφικά γεγονότα, για να μεταδώσει με επιτυχία ένα τόσο σημαντικό μήνυμα μέσα από τρεις θεατρικές παραγωγές.
-Τα τρία έργα πρόκειται να παρουσιαστούν τον Ιούλιο στη Μαδρίτη. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτό το καλοκαιρινό φεστιβάλ.
Το For/With/By Festival of European Youth Theatre είναι ένα εξαμηνιαίο Φεστιβάλ που, από το 2024, θα πραγματοποιείται εναλλακτικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία. Το LaJoven είναι ιδρυτικό μέλος της κοινοπραξίας For/With/By, η οποία γέννησε το Φεστιβάλ στο Μπέρμιγχαμ το 2018 και το 2024 για πρώτη φορά θα πραγματοποιηθεί επίσης στη Μαδρίτη. Είναι ένα φεστιβάλ που γιορτάζει το θέατρο που δημιουργήθηκε για, με ή/και από νέους και στοχεύει επίσης στη δημιουργία νέων στρατηγικών συνεργασιών μεταξύ νεανικών θεατρικών εταιρειών σε όλη την Ευρώπη.
Θεατρικές εταιρείες από όλη την Ευρώπη θα συγκεντρωθούν στη Μαδρίτη την εβδομάδα της 8ης Ιουλίου για να εμφανιστούν σε τρεις εμβληματικούς χώρους της περιοχής της Μαδρίτης και να δώσουν και να παρακολουθήσουν μια σειρά από πολυεπιστημονικά εργαστήρια που προτείνουν οι ίδιες οι συμμετέχουσες εταιρείες. Το πλήρες πρόγραμμα θα κυκλοφορήσει σύντομα… Αυτό το φεστιβάλ θα σηματοδοτήσει και την ολοκλήρωση αυτού του εγχειρήματος, καθώς είναι η μοναδική ευκαιρία που μπορεί κανείς να απολαύσει και τις τρεις παραστάσεις στην ίδια πόλη.
